Ηρωσική κυβέρνηση έχει λάβει υπόψη τις περιβαλλοντικές αλλαγές που θέτουν σταθερά τις ακτές της Αρκτικής χωρών στο βόρειο ημισφαίριο σε αυξημένη θαλάσσια κυκλοφορία, με το Κρεμλίνο να ανακοινώνει πρόσφατα την πρόθεσή του να επεκτείνει τη θαλάσσια μεταφορά φορτίου κατά μήκος της Βόρειας Θαλάσσιας Διαδρομής (NSR) το 2023.

Μιλώντας στο φόρουμ «Μεταφορές της Ρωσίας» τον περασμένο μήνα, ο Ρώσος πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν ανακοίνωσε ότι, από την αρχή του τρέχοντος έτους, 25 εκατομμύρια τόνοι φορτίου διέσχισαν το NSR. Ο Μισούστιν χαρακτήρισε την ανάπτυξη του NSR μία από τις «βασικές προτεραιότητες» της ρωσικής κυβέρνησης, προβάλλοντας την ανάγκη επίτευξης στόχου μεταφοράς 80 εκατομμυρίων τόνων φορτίου έως το 2024.

Το NSR εκτείνεται για 3.479 μίλια (5.600 χιλιόμετρα) από το Μούρμανσκ έως το Βλαδιβοστόκ κατά μήκος των ακτών της Ρωσίας στην Αρκτική και τον Ειρηνικό. Οι έντονες κλιματολογικές συνθήκες συχνά περιπλέκουν τη χρήση της διαδρομής. Η ναυσιπλοΐα στον ανατολικό τομέα του NSR από το Ταϊμίρ μέχρι το Βερίγγειο Στενό είναι αδύνατη κατά τη διάρκεια του χειμώνα χωρίς συνοδεία παγοθραυστικών, καθώς το πάχος του πάγου εκεί μπορεί να φτάσει τα 3 μέτρα, επισημαίνει το Jamestown Foundation

Η διακίνηση φορτίου στο NSR το 2021, πριν ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ξεκινήσει τον ολοκληρωτικό του πόλεμο κατά της Ουκρανίας, ανήλθε συνολικά σε 34,9 εκατομμύρια τόνους. Ένα σημαντικό στρατηγικό εμπορικό πλεονέκτημα του NSR για τους Ρώσους εμπόρους είναι ότι διατρέχει εξ ολοκλήρου τα ρωσικά εσωτερικά ύδατα, τα οποία είναι απαλλαγμένα από ξένες παρεμβάσεις, σε αντίθεση με άλλες διεξόδους της Ρωσίας στους ωκεανούς του κόσμου, όπως τα Στενά των Δαρδανελίων, όπου η εμπορική κυκλοφορία έχει υποστεί τις συνέπειες της ουκρανικής σύγκρουσης γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα.

Γνωρίζοντας καλά τα πιθανά οφέλη από την ανάπτυξη της διαδρομής παρά τις δυσκολίες, τον Αύγουστο του 2022, η ρωσική κυβέρνηση ενέκρινε ένα στρατηγικό έγγραφο για την ανάπτυξη του NSR έως το 2035, με προβλεπόμενο κόστος σχεδόν 28,75 δισεκατομμύρια δολάρια ή 1,8 τρισεκατομμύρια ρούβλια. Είναι ενδιαφέρον ότι το έγγραφο δεν έκανε καμία αναφορά από πού θα προέλθει η χρηματοδότηση για αυτήν την ανάπτυξη.

Στις 18 Νοεμβρίου, σε συνεδρίαση της διυπηρεσιακής επιτροπής του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας σχετικά με τον τρόπο διασφάλισης των ρωσικών εθνικών συμφερόντων στην Αρκτική, ο αντιπρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ προειδοποίησε ότι η Ρωσία θα αντιμετωπίσει έλλειψη πυρηνικών παγοθραυστικών έως το 2030 λόγω της γήρανσης του στόλου της. Ο Μεντβέντεφ σημείωσε ότι τα μισά από τα έξι παγοθραυστικά που εκμεταλλεύεται η κρατική θυγατρική Rosatom, η Federal State Unitary Enterprise (FSUE) Atomflot, η οποία επιβλέπει το NSR από το 2018, κατασκευάστηκαν χρησιμοποιώντας απαρχαιωμένες τεχνολογίες.

Ο Μεντβέντεφ πρόσθεσε ότι η διάρκεια ζωής τους έχει παραταθεί επανειλημμένα, μια πρακτική που δεν θα είναι πλέον εφικτή έως το 2026 ή το 2027. Κατά τη χειμερινή-ανοιξιάτικη ναυσιπλοΐα το 2021 και το 2022, περισσότερα από 20 πλοία πάγωσαν και χρειάστηκε να διασωθούν από παγοθραυστικά. Σύμφωνα με τον Αναπληρωτή Γενικό Διευθυντή της FSUE Atomflot Λεόνιντ Ιρλίτσα, απαιτούνται τουλάχιστον 13 παγοθραυστικά για να διασφαλιστεί ότι το NSR παραμένει πλωτό όλο το χρόνο στην Άπω Ανατολή.

Είναι ενδιαφέρον ότι η χρήση του NSR δεν θα περιοριστεί αποκλειστικά στη ρωσική εμπορική και ναυτική ναυτιλία. Στις 30 Νοεμβρίου, το Συμβούλιο της Ρωσικής Ομοσπονδίας ενέκρινε τροποποιήσεις στο νόμο που επιτρέπει στα ξένα πλοία να χρησιμοποιούν το NSR. Οι τροποποιήσεις σημειώνουν ότι τα ξένα εμπορικά και ναυτικά σκάφη πρέπει να ζητήσουν άδεια 90 ημέρες πριν από την προβλεπόμενη χρήση της διαδρομής.

Ωστόσο, η στρατιωτική επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία έχει περιπλέξει το διεθνές εμπόριο για πολυεθνικές εταιρείες logistics και μεσίτες, καθώς οτιδήποτε περνάει από τη Ρωσία υπόκειται πλέον σε δευτερεύουσες κυρώσεις. Οι κινεζικές εταιρείες, οι οποίες προηγουμένως αύξαναν τη χρήση του NSR, ανησυχούν όλο και περισσότερο για την πιθανή οικονομική ζημιά από την παράπλευρη ανάκαμψη των δευτερογενών κυρώσεων.

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια, στις αρχές Ιουλίου 2022, η COSCO Shipping Corporation της Κίνας δεν είχε υποβάλει ακόμη αιτήματα για ναυσιπλοΐα στα ύδατα της NSR. Καθώς η COSCO είναι η νούμερο ένα ναυτιλιακή εταιρεία στον κόσμο, διαχειριζόμενη 1.413 πλοία χωρητικότητας 113,47 εκατομμυρίων τόνων νεκρού βάρους, η προσοχή της κινεζικής οντότητας στερεί από την NSR σημαντικά τρέχοντα και μελλοντικά έσοδα.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου ανησυχεί όλο και περισσότερο για την επιταχυνόμενη δραστηριότητα της Ρωσίας στην Αρκτική. Πέρα από το αυξανόμενο ενδιαφέρον της Μόσχας για το εμπορικό δυναμικό της περιοχής, από το 2005, η Ρωσία άνοιξε εκ νέου δεκάδες στρατιωτικές βάσεις της σοβιετικής εποχής στην Αρκτική και εκσυγχρονίζει το ναυτικό της ενώ αναπτύσσει νέους υπερηχητικούς πυραύλους.

Από τότε που ο Πούτιν ξεκίνησε την «ειδική στρατιωτική του επιχείρηση» κατά της Ουκρανίας, μια συνέπεια για τη Ρωσία ήταν ότι η γεωπολιτική και στρατιωτική κατάσταση στην Αρκτική αλλάζει, καθώς μόλις η Σουηδία και η Φινλανδία ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, επτά από τα οκτώ μέλη του Αρκτικού Συμβουλίου θα είναι ΝΑΤΟϊκά μέλη (τα άλλα είναι η Δανία, η Νορβηγία, η Ισλανδία, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ).

Διευρύνοντας την ανησυχία του πέρα από την τρέχουσα ρωσο-ουκρανική σύγκρουση, το ΝΑΤΟ σημείωσε σε αυτό το πλαίσιο ότι, στις 31 Ιουλίου, ο Πούτιν υπέγραψε το διάταγμα «Σχετικά με την έγκριση του Ναυτικού Δόγματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας», με τη νέα ναυτική στρατηγική να δεσμεύεται για την προστασία των υδάτων της Αρκτικής «με κάθε τρόπο». Ενισχύοντας τις ανησυχίες του ΝΑΤΟ, τον Σεπτέμβριο του 2022, κινεζικά και ρωσικά πολεμικά πλοία πραγματοποίησαν κοινή άσκηση στη Βερίγγειο Θάλασσα.

Η σύγκλιση όλων αυτών των στοιχείων καθιστά την Αρκτική ως νέο μέτωπο στις συνεχιζόμενες μεγάλες γεωπολιτικές ανατροπές στην Ευρασία. Η ουκρανική σύγκρουση εξαντλεί επίσης τα αποθέματα όπλων του ΝΑΤΟ, μια ανησυχητική σκέψη για όσους σκέπτονται ένα πιθανό νέο επιχειρησιακό μέτωπο σε ένα αφιλόξενο αρκτικό περιβάλλον. Τελικά, το ΝΑΤΟ θα έκανε καλά να βασιστεί στην αναζωογόνηση του που προέρχεται από τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας και να αναπτύξει μια ισχυρή, πιο ενοποιημένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ρωσικής δραστηριότητας στην Αρκτική.