Γιατί οι πολίτες δεν πείθονται να εμβολιαστούν;
Παρά τα voucher των 150 ευρώ, τη συστράτευση influencers και τη δημιουργία ενοχών, γύρω από την έννοιας της “ατομικής ευθύνης”, μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας δεν “συμμορφώνεται”. Τους λόγους μάς αναλύουν ο ακαδημαϊκός Μιχάλης Σπουρδαλάκης, και ο αναπτυξιακός ψυχολόγος Αντώνης Ανδρουλιδάκης.

«Καρότο» (voucher 150 ευρώ, ελεύθερη πρόσβαση παντού) και «μαστίγιο» (αποκλεισμός από ένα μεγάλο μέρος της κοινωνικής ζωής-ενοχή για επιβάρυνση της υγείας των συμπολιτών). Και στο ενδιάμεσο μια φράση-καραμέλα: «Ατομική ευθύνη». Η κυβέρνηση έχει παίξει όλα τα «χαρτιά» εσχάτως με τον «μπαμπούλα» της εξαιρετικά μεταδοτικής μετάλλαξης Δέλτα προκειμένου το ανεμβολίαστο μέρος της χώρας να κάνει το πολυπόθητο εμβόλιο κατά της COVID-19.

Kι όμως, παρ’ όλα τα κίνητρα και τα αντικίνητρα και τη σε καθημερινή βάση, με όλα τα δυνατά «όπλα», κυβερνητική εκστρατεία, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού κάτω από τα 55 έτη αρνείται να εμβολιαστεί. Τι τρέχει;

«Πιστεύω η επιφύλαξη πάνω στο εμβόλιο πατάει πάνω στην επιφύλαξη και έλλειψη νομιμοποίησης ολόκληρου του πολιτικού συστήματος» μας απαντά ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης, Κοσμήτωρ της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Διευθυντής στο Εργαστήριο Πολιτικής Επικοινωνίας και Μέσων Πληροφόρησης και πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης.

«Φαίνεται τελικά -προσθέτει ο κ. Σπουρδαλάκης- να έχει περισσότερη ισχύ από μια απλή υπόθεση εργασίας το γεγονός ότι εκπέμπονται τόσα αντιφατικά μηνύματα και υπάρχουν τόσες αντιφατικές τακτικές και πρωτόκολλα από τη μια στιγμή στην άλλη. Και επειδή μπορούν να κάνουν οι πολίτες συγκρίσεις, καθώς κρατά πολύ μακριά η πανδημία, ήδη ενάμιση χρόνο, και άρα ξέρουμε πώς ήμασταν πέρσι τον Ιούλιο και πώς ήμασταν φέτος (γνωρίζουμε ότι πέρσι τον Ιούλιο είχαμε κρούσματα δύο ψηφίων και σήμερα, παρά τα εμβόλια και τα μέτρα, έχουμε τετραψήφιο αριθμό), δυναμώνει η επιφυλακτικότητα».

«Επιφυλακτικότητα λόγω αναξιόπιστης ενημέρωσης και αντιφατικών πολιτικών»

Δεν θεωρεί ο κοσμήτωρ ότι αυτή η επιφυλακτικότητα εδράζεται «σε ένα αντιεμβολιαστικό κατ’ ανάγκη κίνημα. Είναι η αντίδραση σε πολιτικές που είναι αντιφατικές, είναι και η έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στην πληροφόρηση γενικά. Θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια υπονόμευση της νομιμοποίησης της πολιτικής γύρω απ’ αυτή την υπόθεση» συνοψίζει ο ακαδημαϊκός.

«Αυτό όχι μόνο επειδή το πιέζουν το θέμα επικοινωνιακά, αλλά επειδή όλα τα άλλα συνηγορούν για να είναι ο κόσμος επιφυλακτικός: Από την αναξιόπιστη ενημέρωση μέχρι την αντιφατικότητα των πολιτικών της κυβέρνησης και της επιστημονικής κοινότητας. Διότι φαίνεται ότι διαμεσολαβείται ο επιστημονικός της λόγος από αυθαιρεσίες πολιτικών» διευκρινίζει.

Εξού και θεσπίστηκε το ακαταδίωκτο της δεύτερης (σ.σ. των μελών της Επιτροπής Ειδικών); «Ακόμα κι αυτό!» απαντά ο κ.Σπουρδαλάκης.

«Όντως πρέπει να υπάρχει ακαταδίωκτο στην επιστημονική σκέψη γι’ αυτό υπάρχει εδώ και 1.000 χρόνια το Άσυλο της Ελευθερίας των Ιδεών, στον επιστημονικό, ερευνητικό και ακαδημαϊκό κόσμο, αλλά από την άλλη αυτό σε συγκεκριμένες συνθήκες, όπως οι σημερινές, δημιουργεί υπόνοιες» επισημαίνει. «Άλλα λέει η επιστημονική κοινότητα, άλλα συμπεράσματα βγαίνουν! Ας πάρουμε και το τελευταίο παράδειγμα με τις μάσκες» μας παροτρύνει ο συνομιλητής μας: «Φύγαν οι μάσκες στον δημόσιο χώρο. Η επιστημονική κοινότητα ωστόσο ουδέποτε είπε να μη φοράμε μάσκες. Προηγουμένως τέθηκε το ζήτημα με τα μαγαζιά με μουσική, οπότε μας είπαν ότι είναι χειρότερα από τα μαγαζιά χωρίς μουσική! Ποια είναι η λογική αυτών των πραγμάτων; Όλοι επίσης θυμούνται ότι καλωσόριζε στην COVID-free θερινή Ελλάδα ο πρωθυπουργός από το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης τους τουρίστες. Σήμερα που είμαστε, με βάση τα στοιχεία, σε χειρότερη από τότε κατάσταση, κάνουμε πιο ελεύθερα πράγματα! Δεν υπάρχει καμία λογική και αυτό κάνει τόσο επιφυλακτικό τον κόσμο στον εμβολιασμό» συνοψίζει ο κ. Σπουρδαλάκης.

Γιατί οι πολίτες δεν πείθονται να εμβολιαστούν;
Το παράδοξο είναι ότι ένας κόσμος αντιστέκεται στο εμβόλιο, παρόλο που γνωστοί του νόσησαν και συγγενείς του πέθαναν. Γιατί δεν «τσιμπάει» αυτό το μέρος του πληθυσμού στην κυβερνητική εκστρατεία υπέρ του εμβολιασμού, στα bonus, στους influencers, ρωτήσαμε τον αναπτυξιακό ψυχολόγο Αντώνη Ανδρουλιδάκη.

«Το εμβόλιο προωθείται ως ένα brand, ως ένα εμπορικό αγαθό, όπου ο πωλητής-κυβέρνηση προσδοκά από τον πελάτη-πολίτη να το εκλάβει ως ένα προϊόν που θα του προσφέρει αταραξία και προνόμια. Το σύστημα, με άλλα λόγια, προσδοκά ο πολίτης να υιοθετήσει το εμβόλιο ως μια πολιτιστική υπεραξία, όπως θα ήταν αν αγόραζε μια Mercedes» μας εξηγεί.

«Με το που θα κάνει το εμβόλιο, αυτομάτως ο πολίτης εντάσσεται, βάσει του κυβερνητικού αφηγήματος, σε μια ξεχωριστή κατηγορία ανθρώπων, που διακρίνεται για την προοδευτικότητα, την καλλιέργεια, την επιστημοσύνη, τη γνώση, οτιδήποτε αντίθετο στις μεσαιωνικές αντιλήψεις και στις δεισιδαιμονίες. Το εμβόλιο προωθείται ως συνώνυμο της επιστημονικής προόδου, που θέτει τον εμβολιασμένο εκτός της κατηγορίας των “πληβείων”, που παραμένουν προσκολλημένοι στο παρελθόν» προσθέτει.

Παρότι λοιπόν αυτό είναι το πλαίσιο εντός του οποίου προωθείται ο εμβολιασμός από την κυβέρνηση, και μάλιστα «έχει υιοθετηθεί και από μέρη της Αριστεράς αλλά και της αναρχίας» όπως επισημαίνει ο ψυχολόγος, «επιμένει το ερώτημα γιατί ένας κόσμος αντιστέκεται».

«Είναι σαν “ο τυροπιτάς που δεν έκοβε αποδείξεις και καταστραφήκαμε εξαιτίας του”, σήμερα να επιμένει να μείνει ανεμβολίαστος και να μας ξανακαταστρέφει. Τι τρέχει;» ρωτά ρητορικά ο ειδικός.

«Στο σημείο αυτό ακριβώς αναπτύσσεται μια εγγενής αντίδραση, μαζί με την προσπάθεια απενοχοποίησης, κάτι που ζήσαμε και στο δημοψήφισμα του 2015» επισημαίνει ο κ. Ανδρουλιδάκης, «όπου ένα πλειοψηφικό κομμάτι της κοινωνίας απάντησε στο ενοχοποιητικό “μαζί τα φάγαμε” με ένα ΟΧΙ. Με το εμβόλιο συνέβη το ίδιο».
«Με άλλα λόγια, η κοινωνία αρνούμενη τον εμβολιασμό αντιδρά σε αυτό που ονόμασε η κυβέρνηση “ατομική ευθύνη” και στην προσπάθεια ενοχοποίησή της με επιχειρήματα όπως “αν πάμε σε νέο lockdown φταίτε οι ανεμβολίαστοι, φταίτε οι νέοι”. Τμήματα της κοινωνίας αντιδρούν πηγαίνοντας μάλιστα στο άλλο άκρο, χωρίς να είναι κατ’ ανάγκη του αντιεμβολιαστικού μπλοκ» διευκρινίζει.

Υπάρχει κάτι ακόμη, προσθέτει ο συνομιλητής μας: «Η πανδημία επανέφερε το υπαρξιακό ερώτημα του θανάτου, τον φόβο του θανάτου. Μας υπενθύμισε ότι ο θάνατος είναι εδώ, προκαλώντας άγχος. Εκεί πατά το σύστημα για να πει “θα απαλλαγείς απ’ αυτό το άγχος αν εμβολιαστείς, συμμορφώσου”. Εκεί άλλοι άνθρωποι όντως συμμορφώνονται, άλλοι όμως απαντούν στην υπαρξιακή αγωνία ζωντανά. Δεν χρειάζονται το αφήγημα του “να μην πεθάνω ποτέ”, αλλά απαντούν εμπράκτως στο ερώτημα “πώς θα ζήσω τώρα”. Εκεί αναπτύσσεται μια αντίδραση» καταλήγει.