Τι είναι οι δυτικές αξίες;

Γράφει ο καθηγητής William Mallinson

Ξεκίνησα να σκέφτομαι τι θα γράψω πριν από λίγους μήνες, αλλά είμαι πλέον έτοιμος να σφίξω τα δόντια και να λύσω το γόρδιο δεσμό της αμφιταλάντευσης γύρω από τα αναφερόμενα γεγονότα και συμβάντα, την προπαγάνδα, τα μοχθηρά μίση, τον αταβισμό, την απληστία και τις φιλοδοξίες.

Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για την ολοκλήρωση του παρόντος άρθρου και την παύση της αναβλητικότητάς μου ήταν η – για μένα σουρεαλιστική – δολοφονία μιας νεαρής Ρωσίδας δημοσιογράφου, κόρης ενός ακαδημαϊκού γνώριμού μου, του Αλεξάντερ Ντούγκιν, ο οποίος προήδρευσε δύο σεμιναρίων στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας, στα οποία και μίλησα. Σε κάθε περίπτωση, η δολοφονία της κόρης του δεν ήταν ο λόγος για το παρόν άρθρο. Ήταν απλά αποφασιστικός παράγοντας για την ολοκλήρωσή του. Η λογική πίσω από τη συγγραφή του αναπτύσσεται στην επόμενη παράγραφο, και περιλαμβάνει την αναζήτηση της απλότητας ως αρωγού στην κατανόηση όσων συμβαίνουν και των λόγων για τους οποίους η σήψη μοιάζει συχνά να συνοδεύει το τέλος των αυτοκρατοριών.

Θα παραδεχτούμε, άραγε, ποτέ ότι η αλήθεια κι η απλότητα αποτελούν συμμάχους, αλλά ότι η αδυναμία φοβάται και τις δύο; Ας πιάσουμε τον ταύρο από τα κέρατα κι ας αναδιφήσουμε βαθιά στο νου μας, ανακαλώντας τα λόγια του Τζιαμπατίστα Βίκο ότι ο κόσμος περνάει αενάως από την τάξη στην αταξία και ότι επί του παρόντος μοιάζει να κινείται προς την αταξία. Σκοπεύω να επιχειρηματολογήσω και να εξηγήσω, στον εαυτό μου όσο και στον αναγνώστη, ότι ο αποκαλούμενος Δυτικός κόσμος βρίσκεται σε πολιτική, κοινωνική και ηθική παρακμή, πράγμα που επί του παρόντος καθίσταται ολοφάνερο από τις ταραχές στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις των συνεχιζόμενων αντιδικιών γύρω από τον κορονοϊό και άλλους ιούς. Ας ξεκινήσουμε παραθέτοντας τις παρατηρήσεις κάποιων σοβαρών στοχαστών, οι οποίες θα μπορούσαν να μας στρέψουν προς την κατεύθυνση της ελεύθερης σκέψης και του στοχασμού. Έχοντας προλειάνει το έδαφος, θα πραγματευτώ τον όρο ‘Δύση’ και τις φερόμενες αξίες της. Θα επιχειρήσω κατόπιν να ορίσω την παρακμή, τα συμπτώματά της, την εμμονή με τη Ρωσία, την έλλειψη ηγεσίας. Τέλος, θα επιχειρήσω να προτείνω μια επιστροφή στην κοινή λογική, την ενσυναίσθηση και την υπευθυνότητα.

Στοχασμός

O Θουκυδίδης έγραψε ότι ο απλός τρόπος θεώρησης των πραγμάτων, αναμφίβολα χαρακτηριστικό μιας ευγενούς φύσης, θεωρούταν στις μέρες του φαινόμενο παράλογο και σύντομα εξαφανίστηκε. Παρατήρησε περαιτέρω ότι η εξουσιομανία, λειτουργώντας μέσω της απληστίας και της προσωπικής φιλοδοξίας, αποτελούσε τη ρίζα όλων αυτών των δεινών, εννοώντας τους Πελοποννησιακούς Πολέμους που τόσο πλήγωσαν τότε τον Ελληνισμό. Απηχώντας τον Θουκυδίδη λίγους αιώνες αργότερα, ο Φραντσέσκο Γκουιτσιαρντίνι έγραψε ότι οι άπληστοι άνθρωποι πιστεύουν έυκολα ό,τι επιθυμούν οι ίδιοι να πιστέψουν. Ότι η απληστία στον πρίγκιπα είναι ασύγκριτα πιο αισχρή απ’ ό,τι στον ιδιώτη. Και ότι στα νιάτα του ο ίδιος πίστευε ότι καμία ποσότητα στοχασμού δεν θα του επέτρεπε να κατανοήσει σε περισσότερο βάθος αυτό που έβλεπε με την πρώτη ματιά κι ότι όσο περισσότερο στοχάζεται κανείς, τόσο πιο καθαρά και κατανοητά γίνονται τα πράγματα. Βλέπουμε εδώ ότι η ισχύς, η ταχύτητα, η απληστία, η φιλοδοξία κι η φιλαυτία έχουν τη θανατηφόρα πλευρά τους, όπως υποδεικνύουν κι οι τρέχουσες εξελίξεις.

Τετρακόσια χρόνια μετά τον Γκουιτσιαρντίνι, ο Λιν Γιουτάνγκ επεσήμανε ότι το να προσπαθεί να εξηγεί κανείς τις ανθρώπινες υποθέσεις με ακριβείς τύπους προδίδει έλλειψη αίσθησης του χιούμορ κι επομένως έλλειψη σοφίας, ενώ η αγάπη του ανθρώπου για ορισμούς αποτελεί βήμα προς την άγνοια. Όσο περισσότερο ορίζει, στοχεύοντας σε μια αδύνατη λογική τελειότητα, τόσο περισσότερο αδαής γίνεται. Η παραπάνω παρατήρηση θυμίζει έντονα αυτήν του Τολστόι, ότι η αυτοπεποίθηση των Γερμανών ήταν η χειρότερη από κάθε άλλου λαού, ούσα εντονότερη και πιο απωθητική, επειδή ο Γερμανός φανταζόταν ότι είναι φορέας της αλήθειας -της επιστήμης- που ο ίδιος είχε εφεύρει, αλλά η οποία αποτελούσε για τον ίδιο την απόλυτη αλήθεια. Κατά συνέπεια ο Γερμανός αδυνατούσε να ελέγξει την πλεονάζουσα λογική του, ακολουθώντας την πιστά μέχρι τέλους.

Πριν αναλογιστούμε το ζήτημα της δυτικής παρακμής, χρειάζεται να εξηγήσουμε τι εννοούμε με την έννοια της απλής θεώρησης των πραγμάτων και γιατί η απλότητα αποτελεί συχνά αντικείμενο φόβου: οι άνθρωποι τείνουν να την αποφεύγουν, αφού αυτή βασίζεται στην πνευματική γύμνια. Καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από ένα βαθμό ανασφάλειας, ή τουλάχιστον νιώθουν την ανάγκη να προστατεύσουν τους εαυτούς τους, θεωρούν ότι η πνευματική γύμνια θα τους εκθέσει σε πιθανές επιθέσεις. Έτσι, χρησιμοποιούν διάφορες πνευματικές μάσκες ως φίλτρα και, ει αναγκαίον, ψεύδονται, ακόμα και στους εαυτούς τους. Για να το πούμε πιο δηκτικά, ας αναλογιστούμε τα παρακάτω λόγια από τον Αιδεσιμότατο Άρθουρ Μπίμ στο ‘Ένα δωμάτιο με θέα’ του Ε.Μ. Φόρστερ: ‘είναι τόσο δύσκολο – τουλάχιστον για εμένα- να καταλάβω τους ανθρώπους που λένε την αλήθεια.’

Εν ολίγοις, η απλή θεώρηση των πραγμάτων, ειδικά αναφορικά με την πολιτική και την ηθική, αποτελεί σπάνιο φαινόμενο, που απαιτεί την αφαίρεση των προστατευτικών μασκών. Έχοντας, πιθανώς, προσφέρει στους εαυτούς μας λίγο πνευματικό χώρο προκειμένου να στοχαστούμε και να διαβάσουμε το υπόλοιπο του άρθρου αυτού, ας πιάσουμε τον ταύρο από τα κέρατα κι ας ξεκινήσουμε την ανάλυσή μας, γινόμενοι όλο και περισσότερο επιστημονικοί.

Τι είναι η Δύση;

Ο όρος Δύση σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους, έγραψε ο Μιγκέλ ντε Ουναμούνο, αυτός ο βασανισμένος Καθολικός, για τον ‘Ελληνορωμαϊκό’ ή ‘Δυτικό’ πολιτισμό. Τα έγραφε αυτά, φυσικά, στη δεκαετία του 1920. Από τότε γίναμε μάρτυρες του Ψυχρού Πολέμου, κατά τον οποίο ‘Δύση’ σήμαινε απλά την αντι-κομμουνιστική αντίθεση της Ανατολής, τη ‘δημοκρατία’ ενάντια στο ‘Μαρξισμό’, το ελεύθερο εμπόριο ενάντια στην υπερβολικά κατευθυνόμενη οικονομία και τον πλουραλισμό ενάντια στον ολοκληρωτισμό.

Έχουμε, επίσης, τον αυστηρά γεωγραφικό ορισμό, ο οποίος δεν περιλαμβάνει, για παράδειγμα, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής, την Ιαπωνία και τη Νότιο Κορέα.

Έχουμε επίσης την αμερικανική ‘πολιτισμική’ Δύση, όπως αυτή εκφράζεται στα μπλου τζην και τα χάμπουργκερ: με άλλα λόγια, τον καταναλωτισμό και την ατομικότητα, ευθυγραμμισμένους με συγκεκριμένα είδη ροκ μουσικής και ‘καλλιτεχνικών’ τάσεων. Εδώ, φυσικά, μπορεί κανείς να συμπεριλάβει χώρες όπως η Τουρκία, το Ιράν της δεκαετίας του 1970 και το Ισραήλ, παρόλο που, αν ξύσει κανείς την επιφάνεια, θα διαπιστώσει ότι η ‘δυτική κουλτούρα’ μάλλον ξεθωριάζει, ακόμα και κατά την επέλαση της παγκοσμιοποίησης.

Τέλος, έχουμε την αποικιακή Δύση, όπου η Ευρώπη και μετά οι ΗΠΑ, ήλεγξαν ένα τεράστιο κομμάτι της Γης. Σήμερα, καμία χώρα δεν θα τολμούσε να παραδεχτεί ότι ακολουθεί αποικιακές πολιτικές, όποια κι αν είναι η πραγματικότητα του ασκούμενου γεωπολιτικού ελέγχου και της καταλήστευσης των πόρων των αδύναμων.

Στην πραγματικότητα, δε θα μπορούσε να υπάρξει -κι ούτε υπήρξε ποτέ- ένας καθάριος και οικουμενικός – για να μην πούμε μοναδικός- δυτικός πολιτισμός. Υπήρξαν εν τούτοις ιστορικοί, η ψευδοϊστορικοί, όπως ο πολιτικός επιστήμονας Σάμιουελ Χάντινγκτον, που υποστήριξαν ότι ‘το μέλλον της Δύσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ενότητά της.’ Τέτοια βολική και απλοϊκή κατάταξη των ιδεών, βασισμένη σε απλή ιστορική άγνοια, είναι ανεύθυνη, καθώς προβαίνει σε επικίνδυνες διακρίσεις, δημιουργώντας ένα είδος πρώιμου διεθνούς απάρτχαϊντ κι έναν υπερβάλλοντα εθνικισμό μεταξύ μπλοκ ισχύος, όπου κυριαρχούν η αλαζονεία και η καχυποψία. Με το να προωθεί το ΝΑΤΟ ως τον ‘οργανισμό ασφάλειας του δυτικού πολιτισμού’, ο Χάντινγκτον άθελά του αποκάλυψε το πραγματικό του κίνητρο, που δεν ήταν η διδασκαλία της ιστορίας αλλά η βολική επιλογή στοιχείων της τελευταίας, προκειμένου να διασπείρει την πολιτική του ατζέντα. Δεν ήταν ποτέ ιστορικός, αλλά μάλλον ένας ψευδο-ακαδημαϊκός με πολιτικές θέσεις.

Προκειμένου να εξηγήσουμε περαιτέρω τον ισχυρισμό ότι δεν υπάρχει ενιαία Δύση, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι οι γαλλικές, γκωλικές αξίες της ανεξαρτησίας από το ΝΑΤΟ δύσκολα συγκερνώνται με αυτές της Βρετανίας, η οποία είναι ψυχολογικά και οικονομικά προσκολλημένη στο ΝΑΤΟ. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις που διατείνονται ότι υποστηρίζουν το ΝΑΤΟ βρίσκονται συχνά σε εξόφθαλμη αντίθεση με τους ψηφοφόρους τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι παράνομοι βομβαρδισμοί του Βελιγραδίου για 78 μέρες το 1999, στους οποίους ο ελληνικός λαός αντιτάχθηκε στο σύνολό του. Άλλη σημαίνουσα περίπτωση είναι η παράνομη επίθεση εναντίον του Ιράκ το 2003, όταν οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας αρνήθηκαν να ευθυγραμμιστούν με τους Μπους και Μπλερ. Υπό αυτό το πρίσμα, η Δύση εμφανίζεται δυσλειτουργική. Το Νοέμβριο του 2019, ο Πρόεδρος Μακρόν αναφέρθηκε στο ΝΑΤΟ ως ‘εγκεφαλικά νεκρό’, πράγμα που μόνο έκπληξη δεν αποτέλεσε, δεδομένης της ιστορίας του οργανισμού μετά τη πνοή ζωής που έλαβε το 1999.

Ενώ γράφω αυτές τις γραμμές, η υστερία υπέρ της Ουκρανίας και εναντίον της Ρωσίας κορυφώνεται -από επιλογή ή όχι μένει να αποδειχθεί- ενώ τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης προωθούν εκ νέου τη Δύση ως την ενσάρκωση των αξιών του πολιτισμού έναντι της ρωσικής βαρβαρότητας, ακριβώς όπως στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Τα ίδια φαινόμενα επιστρέφουν, αν και με νέα ονόματα και χρώματα. Ας ρίξουμε τώρα μια σύντομη ματιά στις δυτικές αξίες, ό,τι κι αν είναι αυτές.

Τι είναι οι δυτικές αξίες;

Είναι δύσκολο να ορίσει ακριβώς κανείς τις ‘δυτικές αξίες’, ειδικά αφού μερικές χώρες είναι ‘επίτιμα’ μέλη, όπως η Ιαπωνία και άλλες είναι υπό τον Αγγλοσαξονικό έλεγχο, όπως η Αυστραλία. Ας προσπαθήσουμε, εν τούτοις, να το κάνουμε με ένα ψήγμα ακρίβειας το οποίο θα ξεφεύγει από τις παιδιάστικες δυτικές κοινοτοπίες περί ‘ειρήνης’, ‘ελευθερίας’ και ‘δημοκρατίας’, με τις οποίες βομβαρδιζόμαστε συνεχώς από τα μέσα ενημέρωσης και τους πολιτικούς.

Πρώτον, έχουμε το αρχαιοελληνικό ιδανικό της δημοκρατίας, με οπτικό σύμβολο τον Παρθενώνα και πνευματικό τον Κλεισθένη και το συνάφι του. Ακολούθησαν η Pax Romana κι έπειτα ο Χριστιανισμός, με πολλές ιδέες να ενεργούν υπόγεια λόγω των υπερβολών του πρώιμου Χριστιανισμού, αλλά να αναδύονται εκ νέου μετά το Μεσαίωνα, βρίσκοντας την πλήρη έκφρασή τους στην Αναγέννηση και στους ομοίους του Γεώργιου Γεμιστού, παρόλο που οι Άραβες στοχαστές είχαν επίσης συμβάλει στη διατήρηση της ελληνικής φιλοσοφίας.

Δεύτερον, οι ηθικές αξίες και τα οικονομικά/επιχειρηματικά συμφέροντα ξεκίνησαν να διεισδύουν το ένα στο άλλο, με πιο προφανές παράδειγμα την υπερ-ενθουσιώδη ερμηνεία των ιδεών του Καλβίνου από τους πλουσίους, προκειμένου να εξάρουν το ιδανικό του κέρδους και να δικαιολογήσουν τον πλουτισμό. Σχετική εδώ είναι και η στρεβλή συνέργεια μεταξύ της Αμερικανικής Επανάστασης/του Πολέμου της Ανεξαρτησίας και της Γαλλικής Επανάστασης: στρεβλή, καθώς πίσω από την πρώτη ήταν σε μεγάλο βαθμό τα οικονομικά κίνητρα, με τα Δικαιώματα του Ανθρώπου να διατρανώνονται για να εξυπηρετήσουν την εξασφάλιση κέρδους, μακριά από τις παρεμβάσεις και τους φόρους των Άγγλων. Αντίθετα, η γαλλική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου αφορούσε περισσότερο τα πολιτικά δικαιώματα και τις ελευθερίες του ατόμου απ’ ό,τι το κέρδος καθ’ εαυτό, τουλάχιστον επιφανειακά.

Όταν η Ευρώπη εξουσίαζε και εκμεταλλευόταν μεγάλο μέρος της γης γεωγραφικά και οικονομικά, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει με ασφάλεια ότι οι υποκείμενες αξίες βασίζονταν κατά βάση στο Χριστιανισμό και την οικογένεια, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Η ηθική, τουλάχιστον δημοσίως, ήταν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής. Η Γαλλική Επανάσταση, εν τούτοις, είχε ήδη εισαγάγει την εκκοσμίκευση στην κοινωνική εξίσωση, ξεκινώντας με την επίθεση στα προνόμια της εξουσίας. Παρόλο που, μέχρι την έλευση του Ναπολέοντα, ένας τρόπος συνύπαρξης είχε βρεθεί, το σύνθημα ‘Ισότητα, Ελευθερία, Αδελφοσύνη’ είχε αποκτήσει σοβαρό περιεχόμενο, χρησιμοποιούμενο ακόμα και ως παράδειγμα από χώρες που ήθελαν να αποτινάξουν τον αποικιακό ζυγό, προς εκνευρισμό του Μέττερνιχ και του συναφιού του. Και το 1905, ένας γαλλικός νόμος διαχώρισε την Εκκλησία από το κράτος. Παρόλη την προφανή και συνεχιζόμενη αποδοχή της οικογένειας και της θρησκευτικής ελευθερίας ως σταθερών της δυτικής κοινωνίας, είτε της αγγλοσαξονικής είτε της υπό γαλλικής επιρροής, μετά τον Τριακονταετή Πόλεμο η πολιτική κι η προπαγάνδα ξεκίνησαν τη δυσοίωνη εμφάνισή τους, ενώ τα ‘εθνικά συμφέροντα’ κι οι αξίες γίνονταν ολοένα και πιο συνυφασμένες κι ενώ ρήγματα εμφανίζονταν μεταξύ του αγγλόφωνου κόσμου και αυτού υπό γαλλική επιρροή. Κι έτσι φτάσαμε στον πρώτο πόλεμο που διεξήχθη σε παγκόσμια κλίμακα, γνωστός στην Ευρώπη ως Επταετής Πόλεμος, όταν η Αγγλία ανέλαβε τη διακυβέρνηση του Καναδά και μεγάλου μέρους της Ινδίας από τη Γαλλία. Η τελευταία πήρε εκδίκηση από την Αγγλία υποστηρίζοντας τους Αμερικανούς επαναστάτες/πολεμιστές της ελευθερίας/εξεγερμένους/τρομοκράτες, συμβάλλοντας στην αμερικανική ανεξαρτησία. Ενώ οι νέες ΗΠΑ έβρισκαν το βηματισμό τους, έλαβε χώρα η δεύτερη σύρραξη σε παγκόσμια κλίμακα, τουτέστιν οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι.

Ο αταβιστικός ανταγωνισμός Αγγλοσαξόνων και Γάλλων επιβιώνει σήμερα, με επιτομή του την αταβιστική Γκωλική καχυποψία εναντίον των πρώτων. Εν τούτοις, η γαλλική καχυποψία εναντίον των Βρετανών και έπειτα των Αμερικάνων μετριάστηκε από το φόβο μιας ανυπότακτης Γερμανίας, φόβος που αποτέλεσε μία από τις κύριες αιτίες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αρχικά γνωστού ως ‘Μεγάλου Πολέμου’, ο οποίος ήταν στην πραγματικότητα ο τρίτος παγκόσμιος. Άλλη μια αιτία ήταν η αγγλο-γερμανική οικονομική αντιπαλότητα. Οι σφαίρες του Πρίνσιπ ήταν απλά το πρόσχημα που οδήγησε στην τρέλα, ακριβώς όπως η εισβολή στην Πολωνία αποτέλεσε την επίσημη αιτία για την κήρυξη πολέμου στη Γερμανία, πυροδοτώντας τον πιο καταστροφικό πόλεμο στην καταγεγραμμένη ιστορία, όπου οι πολιτικές αξίες σήμαιναν τον αντι-ναζισμό και τον αντι-φασισμό. Σε αυτές τις αξίες προστέθηκε ο αντι-κομμουνισμός, αποκαλύπτωντας έτσι την έλλειψη ευγνωμοσύνης της Δύσης έναντι της ζωτικής σημασίας βοήθειας της Μόσχας για την απαλλαγή της Δυτικής Ευρώπης από τη ναζιστική κυριαρχία. Σε κάθε περίπτωση, οι ευρωπαϊκές κι αμερικανικές οικογενειακές αξίες αποτελούσαν ακόμα το στυλοβάτη της κοινωνίας.

Εν τούτοις, συμπεραίνουμε από τα παραπάνω ότι τα ‘εθνικά συμφέροντα’ (βλ. το οικονομικό όφελος) ολοένα και περισσότερο διαπλεκόμενα με τις ηθικές αξίες, σε βαθμό που η ‘ανώτερη’ Δύση εξήγε αυτές τις αξίες σε τάχα λιγότερο πολιτισμένα (ή λιγότερο βιομηχανικά ανεπτυγμένα) μέρη του κόσμου. Στην πραγματικότητα, μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι η Δύση υφάρπαζε απλά τους πόρους υπό το μανδύα δήθεν ανώτερων ηθικών αξιών. Για παράδειγμα, ο Sir Francis Younghusband (γνωστός ως ο ηγέτης της εισβολής στο Θιβέτ το 1904) έγραψε: ‘η ανωτερότητά μας έναντί τους [των Ινδών] δεν οφείλεται στην απλή ευστροφία, αλλά στην ανώτερη ηθική φύση την οποία έχουμε κατακτήσει κατά την πρόοδο του ανθρώπινου γένους.’ Αυτού του είδους η δαρβινική θεώρηση, που τόσο εκτιμήθηκε από τους Ναζί, θα έφτανε στην κορύφωσή της με τον όρο ‘γεωπολιτική’, μια πραγματική δικαιολογία για την υφαρπαγή των πόρων των άλλων χωρών. Η τελευταία περιλάμβανε τη δημιουργία αφύσικων επιχειρηματικών συνόρων, που οδήγησαν σε συγκρούσεις μετά από γενιές. Αρκεί να κοιτάξει κανείς το χάρτη της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, όπου οι συμφωνίες Σάικς-Πικό αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Τόσο σε ό,τι αφορά την εμμονή του Μάκιντερ να κρατήσει τις Γερμανία και Ρωσία χωριστά, διατηρώντας έτσι το βρετανικό ιμπεριαλισμό, όσο και την δικαιολόγηση εκ μέρους του Χάουσχοφερ της ανατολικής επέκτασης της Γερμανίας, η γεωπολιτική κατέστη η κύρια τάση (ακόμα κι αν ο Μάκιντερ αναφερόταν σε αυτή ως ‘πολιτική γεωγραφία’, προκειμένου να αποστασιοποιηθεί από το Γερμανό ομόλογό του, Χάουσχοφερ). Η γεωπολιτική κατέστη αποικιακό δόγμα. Σύμφωνα με έναν επικριτή, ο αυθαίρετος τρόπος με τον οποίο τα σύνορα επιβλήθηκαν στον κόσμο σημαίνει ότι τα κράτη διαφέρουν εντυπωσιακά σε όρους έκτασης, ορυκτών πόρων, πρόσβασης στη θάλασσα, ευαλωτότητας και συνοχής.

Δεν θα πρέπει να αποτελέσει έκπληξη αν τα παραπάνω οδηγούν τον αναγνώστη σε σύγχυση και τον κρατάνε μακριά από την κατανόηση του τι είναι οι ‘δυτικές αξίες’, δεδομένης της ιστορίας που προηγήθηκε. Κι αν μιλάει κανείς για οικογενειακές αξίες΄, αυτό δεν είναι δυτικό εκ των ων ουκ άνευ, αλλά παγκόσμιο. Όσο για την κατηγορία ότι ο σοβιετικός κομμουνισμός υπονόμευσε την οικογένεια, ο πρώτος μάλλον επιχείρησε να φέρει την ιδέα της οικογένειας εγγύτερα στη μαρξιστική θεωρία, παρά να υπονομεύσει την οικογένεια καθ’ εαυτή, αφού αυτή θεωρούνταν αμιγώς ιδιωτικό ζήτημα μεταξύ των ατόμων.

Σήμερα έχουμε νέα χρώματα κι ονόματα για τις δυτικές ‘αξίες’. Η ‘ελευθερία’ και η ‘δημοκρατία’ αποτελούν ζωτικής σημασίας κοινοτοπίες με τις οποίες ταϊζονται οι μάζες προκειμένου να δικαιολογηθούν οι επιθέσεις σε διάφορες χώρες, οι οποίες παρεμπιπτόντως είναι συνήθως παράνομες. Τα επιχειρηματικά κι οικονομικά συμφέροντα σπάνια αναφέρονται, παρόλο που αποτελούν αδιάσπαστο κομμάτι των αμερικανικής έμπνευσης δυτικών αξιών. Η υπό αμερικανική επιρροή Δύση είναι σε σημαντικό βαθμό η επιτομή της ελευθερίας του να αποκομίζει κανείς κέρδος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αμερικανικής επιρροής είναι ο ‘αντικειμενισμός’ της Άυν Ραντ, επιτομή του οποίου είναι το μυθιστόρημα Ο Άτλας Επαναστάτησε, ως κύρια ιδέα του οποίου η συγγραφέας αναγνώρισε το ρόλο του μυαλού στην ανθρώπινη ύπαρξη, μια νέα ηθική φιλοσοφία, μια ορθολογική ιδιοτέλεια, η οποία απορρίπτει την πίστη και τη θρησκεία. Η Ραντ επηρέασε μια πληθώρα νέων και μη Αμερικανών, ενώ η μακκαρθική υστερία έφτανε στο απόγειό της. Στην ουσία, υπογράμμισε τις εγωιστικές πτυχές του Αμερικανικού Ονείρου, των οποίων γινόμαστε μάρτυρες σήμερα. Ως τέτοιες, οι ‘δυτικές αξίες’ επικεντρώνονται στην αμερικανικής έμπνευσης λατρεία του εαυτού και στην επίθεση εναντίον οτιδήποτε θυμίζει σοσιαλισμό. Έτσι οι σύγχρονες ‘δυτικές αξίες’ έχουν τις καταβολές τους στην Αμερική κι είναι ιεραποστολικού χαρακτήρα. Από το 1947, η Βρετανική Πρεσβεία στη Ουάσινγκτον έγραφε: ‘Η ιεραποστολική τάση στο χαρακτήρα των Αμερικανών οδηγεί πολλούς από αυτούς να θεωρούν ότι έχουν λάβει το κάλεσμα να επεκτείνουν σε άλλες χώρες τις ευλογίες με τις οποίες ο Ύψιστος έχει προικίσει τη δική τους.’ Το αντι-σοβιετικό Δόγμα Τρούμαν επιβιώνει σήμερα, με τη μορφή της Ρωσοφοβίας.

Στο πλαίσιο της επινοημένης από τη Δύση Ρωσοφοβίας και δαιμονοποίησης, οι επιθέσεις εναντίον της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ, της Λιβύης και της Συρίας τείνουν να υποβαθμίζονται ή και να αγνοούνται παντελώς, όπου αυτό είναι δυνατό. Η υποκρισία είναι πάνδηλη. Βομβαρδιζόμαστε συνεχώς με τις δυτικές ‘αξίες’. Οι λέξεις ‘δημοκρατία’, ‘ελευθερία’ και ‘συμπερίληψη’ διατυμπανίζονται ωσάν να αποτελούσαν πανάκεια. Το 2003, στο New York College της Αθήνας, στον απόηχο της παράνομης εισβολής στο Ιράκ (υπό ψευδή προσχήματα), ο Βρετανός Πρέσβης στην Ελλάδα αναφέρθηκε, ενώπιον φοιτητικού ακροατηρίου, σε ‘εμάς, τις δυνάμεις του καλού.’ Τέτοια υπεροπτικά λόγια είναι απλή προπαγάνδα.

Για αυτούς που έχουν ακόμα το χώρα και τη διάθεση να αναλογιστούν, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της αδυναμίας κατανόησης: αναρωτιέται κανείς τι είναι στην πραγματικότητα αυτή η ελευθερία και η δημοκρατία που η Δύση εξάγει. Μάλιστα, φαίνεται ότι αυτή η δυτική ‘ελευθερία’ αποτελεί ευφημισμό για την καταστροφή και τις μαζικές δολοφονίες αθώων πολιτών. Η καταβολή αυτής της ελευθερίας βρίσκεται στις ΗΠΑ, τον αυτό-ανακηρυχθέντα ηγέτη της Δύσης. Η αλήθεια παρουσιάζεται από τις κυβερνήσεις της Δύσης/του ΝΑΤΟ ως αμφιλεγόμενη ή και συνωμοσιολογική. Εν τούτοις τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους, αν αναλογιστούμε τη λίστα βομβαρδισμών και τις δημοκρατικές περιπλανήσεις των ΗΠΑ: Κορέα και Κίνα, 1950-1953, Γουατεμάλα, 1957, Ινδονησία, 1958, Κούβα, 1959-1961, Γουατεμάλα, 1960, Κονγκό, 1964, Λάος, 1964-1973, Βιετνάμ, 1961-1973, Καμπότζη, 1969-1970, Γουατεμάλα, 1967-1969, Γρενάδα, 1983, Λίβανος, 1983-1984, Λιβύη 1986, Ελ Σαλβαδόρ, 1980, Νικαράγουα 1980, Ιράν, 1987, Παναμάς, 1989, Ιράκ, 1981 (Περσικός Πόλεμος) Κουβέιτ (1991), Σομαλία, 1993, Βοσνία, 1994-1995, Σουδάν, 1998, Αφγανιστάν 1998, Γιουγκοσλαβία, 1999, Υεμένη, 2002, Ιράκ, 1991-2003 και 2003-2015, Αφγανιστάν 2001-2015, Πακιστάν, 2007-2015, Σομαλία, 2007-2008 και 2011, Υεμένη, 2009 και 2011, Λιβύη, 2011 και 2015 και Συρία, 2014-2015. Αυτή η λιτανεία αμερικανικών επεμβάσεων κάνει τις περιοδικές εκρήξεις αυτο-αμυνας της Ρωσίας να μοιάζουν με πάρτι τσαγιού των προσκοπίνων.

Ελπίζω να κατάφερα ως εδώ να κάνω τον αναγνώστη να στοχαστεί σοβαρά και σε βάθος γύρω από την ταυτότητα των δυτικών αξιών στην πολιτική σφαίρα, αν αυτές είναι πράγματι χειροπιαστές και κατανοητές. Όσον αφορά στις ανατολικές αξίες, σπάνια βλέπουμε να αναφέρονται, εκτός ως σε αντιδιαστολή με τις δυτικές. Ας προσδιορίσουμε τώρα παραδείγματα της δυτικής παρακμής και των αιτιών της. Πρώτα, όμως, λίγη τροφή για σκέψη: ‘η σημερινή κυριαρχούσα ηθική αποτελεί προϊόν της εργασίας σκλάβων, μια συνωμοσία οργανωμένη από τους αδύναμους εναντίον των δυνατών, από το κοπάδι εναντίον του βοσκού. Με ύπουλη ιδιοτέλεια, οι σκλάβοι έχουν αναποδογυρίσει την πυραμίδα αξιών: το δυνατό άτομο γίνεται κατακριτέο, το άρρωστο και κακό επιθυμητό.’ Ή θα μπορούσε να είναι η περίπτωση ότι τα γιγαντιαία οικονομικά συμφέροντα έχουν χειραγωγήσει τους αδύναμους προς το να νιώθουν ισχυροί; Η διαπραγμάτευση είναι αέναη.

Εξηγώντας την παρακμή

Εδώ θα προσφέρω, απλά, λίγα παραδείγματα για το τι θεωρώ παρακμή στις σφαίρες της κοινωνίας, της πολιτικής και της ηθικής. Ενώ η ανθρωπότητα πάντα επεδείκνυε υποκρισία, απληστία και απανθρωπιά, έχει κανείς την αίσθηση ότι με το επιχειρηματικό πάθος, και την εμμονή, για την παγκοσμιοποίηση, γινόμαστε μάρτυρες ενός επικίνδυνου πλεονάσματος παρακμής, που αγγίζει τα όρια του παραλογισμού, της ανηθικότητας και του υφέρποντος χάους και ξεπεσμού.

Θεσμική σήψη: λίγο πριν πεθάνει, η Βασίλισσα Ελισάβετ απέδωσε στον πρώην Βρετανό Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ τον τίτλο του «Ευγενέστατου Τάγματος της Περικνημίδας». Κριτήριο επιλογής για τα μέλη του τάγματος είναι η αναγνώριση της δημόσιας προσφοράς τους και επιλέγονται προσωπικά από τη Βασίλισσα.

Βλέπουμε εδώ την απόδοση μιας από τις πιο υψηλού κύρους τιμές σε έναν από τους κύριους αρχιτέκτονες της παράνομης εισβολής στο Ιράκ το 2003, έναν αποδεδειγμένο ψεύτη και υπεύθυνο για την έμμεση εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων αθώων Ιρακινών.

Σάστισα όταν διάβασα το νέο, και οποιοσδήποτε εναπομείναν σεβασμός μου για τη βασίλισσα πέθανε αυτόματα.

Η αγγλοσαξονική υπονόμευση των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών: αυτό έχει ξεκινήσει τουλάχιστον από τα ‘Swinging Sixties’ και ανάγκασε ακόμα και τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Κάμερον, να αναφερθεί στο Κοινοβούλιο στη ‘διαλυμένη κοινωνία’ της Βρετανίας, όταν το 2011 επέκρινε επίσης τους γονείς για την έλλειψη άσκησης πειθαρχίας επί των παιδιών τους. Τα παραπάνω σχετίζονται και με την πολιτική ορθότητα/το wokism.

Πολιτική ορθότητα/wokism: η εξαγωγή της αμερικανικής εμμονής με την ‘συμπερίληψη’, την ‘ποικιλομορφία’, τη θετική διάκριση, την ταυτότητα, το φύλο και την κουλτούρα της λατρείας του εαυτού υπονομεύει τη κοινή λογική. Η εμμονή αυτή έχει οδηγήσει σε σύγχυση πολλά νέα μυαλά, με τους οκνηρούς γονείς να μη βοηθάνε. Δε θα μπορούσε να φανταστεί κανείς πριν λίγα χρόνια ότι θα ζητούταν από τα σχολιαρόπαιδα να ορίσουν τον εαυτό τους ως αρσενικό ή θηλυκό κι ότι σε επίσημες φόρμες υποβολής, η ‘μητέρα’ και ο ‘πατέρας’ θα αντικαθίσταντο από το ‘γονέας 1’ και ‘γονέας 2’, ή ότι οι ‘σύντροφοι’ θα αντικαθιστούσαν τους και τις συζύγους. Όπως δε θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι το ομοφυλόφιλο σεξ και το ‘LGBTQ’ θα εξηγούταν σε μικρούς μαθητές ως μέρος της διδακτέας ύλης. Έχουν, φυσικά, υπάρξει αντιδράσεις σε όλα αυτά, καθώς και κάποια δημόσια συζήτηση, εν τούτοις η μηχανή – δήθεν ‘φιλελεύθερη’ αλλά μεταμφιέζοντας τον αυταρχισμό – συνεχίζει απτόητη. Προπομπός όλων αυτών ήταν η ‘θετική διάκριση’, η οποία ήταν στην πραγματικότητα προσβλητική για τις μειονοτικές ομάδες και χαμήλωσε τα κριτήρια επιλογής στην εργοδοσία, με το λευκό συχνά να παραβλέπεται χάριν ενός μη-λευκού με λιγότερα προσόντα. Το ανήσυχο σχόλιο ενός διπλωμάτη εξηγεί την παθογένεια καλύτερα από ‘μένα: ‘έχω παρακολουθήσει με απογοήτευση τη διασπορά της ‘πολιτικής ορθότητας’ τα τελευταία χρόνια. Η πνευματική εντιμότητα αποτελεί το θεμέλιο του Σώματός μας. Η πολιτική ορθότητα την αντίθεσή της. Η ‘ποικιλομορφία’ είναι η πιο πρόσφατη από μια πληθώρα βλακωδών τάσεων. Η αλήθεια είναι ότι η ποικιλομορφία είναι άσχετη με τη διπλωματία. Κανένας ξένος που συνάντησα δεν ενδιαφέρεται αν το Διπλωματικό Σώμα αποτελείται από 50% γυναίκες, 10% ομοφυλόφιλους και 5% εθνικές μειονότητες. Το μόνο που τον (την) ενδιαφέρει είναι αν ο διπλωμάτης έχει να συνεισφέρει κάτι χρήσιμο. Επιπρόσθετα, οι ‘στόχοι’ δεν αποτελούν παρά μια ελαφριά μεταμφιεσμένη μορφή θετικής διάκρισης. Αυτό υπονομεύει τη θεμελιώδη αρχή των δημόσιων υπηρεσιών, ότι η προαγωγή θα πρέπει να βασίζεται μόνο στην ικανότητα. Έτσι, το ρίσκο είναι ότι οι ‘μειονότητες’ θα προαχθούν (μόνο) επειδή είναι πιστευτές και όχι οι ικανότερες. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, θα γίνουν σύμβολα ανικανότητας και όχι συμπερίληψης. Το Διπλωματικό Σώμα θα πρέπει να σταματήσει να είναι δειλό ενώπιον αυτής της ανάμειξης με πολιτικά κίνητρα.

Παρόλη την κοινή λογική τέτοιων σχολίων, η ανορθολογική μηχανή προώθησης πολλαπλών φύλων συνεχίζει ακάθεκτη, με τα ανούσια σημειολογικά παιχνίδια της ‘ενδυνάμωσης’, της ‘συμπερίληψης’, της ‘ενδυνάμωσης’, του ‘ώμου με ώμο’ και του ‘πηγαίνουμε μπροστά’. Σπάνια περνάει μέρα χωρίς την προσθήκη άλλου ενός φύλου και άλλης μιας σεξουαλικής κατηγορίας στις πανεπιστημιακές και σχολικές διδακτέες ύλες. Οι διάφορες κατηγορίες καταλήγουν συχνά να εκνευρίζουν η μία την άλλη όπως, για παράδειγμα, όταν άντρες που υποστηρίζουν ότι είναι γυναίκες συμμετέχουν σε γυναικείες αθλητικές οργανώσεις, ή όταν μια ‘γυναίκα’ χρησιμοποιεί τις γυναικείες δημόσιες τουαλέτες. Οι άντρες διατηρούν το ιδιωτικό δικαίωμα να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άλλους άντρες και οι γυναίκες με γυναίκες, και οι άντρες μπορούν να παριστάνουν τις γυναίκες, αλλά η πολιτικοποίηση και η δημόσια διαφήμιση της συμπεριφοράς τους οδηγεί στην υπονόμευση της κοινής λογικής και στη κοινωνική αποσταθεροποίηση.

Ας αναλογιστούμε το παρακάτω: στην Ολλανδία το PNVD, πολιτικό κόμμα που τάσσεται υπέρ της νομιμοποίησης της κατοχής παιδικής πορνογραφίας και των σεξουαλικών σχέσεων με παιδιά από την ηλικία των δώδεκα, προσελκύει κάποια δημόσια εύνοια. Το κόμμα θα μπορούσε κάλλιστα να σταματήσει να υπάρχει, ειδικά αφού κυκλοφορεί μια ευρέως υποστηριζόμενη αίτηση για τον αποκλεισμό του. Εν τούτοις, από μόνο του το γεγονός ότι ένα τέτοιο κόμμα συγκροτήθηκε και έχει τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας -προφανώς με επιζήμιο αντίκτυπο για τα παιδιά – είναι σουρεαλιστικό.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα πράγματα μοιάζουν επίσης αλλόκοτα. Γράφει ένας γνωστός μου για τις πρόσφατες εσωτερικές εκλογές του κόμματος των Φιλελεύθερων Δημοκρατών: ‘το 1/3 των υποψηφίων είναι ομοφυλόφιλοι, λεσβίες ή τρανσέξουαλ. Αφού δει κανείς τις ενδεικτικές λέξεις στις περιγραφές των υποψηφίων (‘ποικιλομορφία’, ‘συμπερίληψη’, κλπ.), κάνει κλικ στις δεσμεύσεις τους και το μόνο για το οποίο μιλάνε είναι τα δικαιώματα των τρανσέξουαλ. Ο Γκέιτς και ο Σβαμπ προετοιμάζονται για την επιβολή της Μεγάλης Επανεκκίνησης, η ενεργειακή κρίση καλά κρατεί, η παγκόσμια οικονομία είναι προ χρεωκοπίας, ένας στημένος πόλεμος συνεχίζεται ακάθεκτος στην Ουκρανία, αλλά το μόνο για το οποίο θέλουν να μιλήσουν αυτοί οι χοντροκέφαλοι είναι τα δικαιώματα των τρανσέξουαλ. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες, ή με τους άντρες που παριστάνουν τις γυναίκες, αλλά το να επιτρέπεις στις μειονότητες να κυριαρχούν στα πολιτικά κόμματα (ή σε οποιοδήποτε τμήμα του πολιτικού σώματος) είναι τρομερά επικίνδυνο και μπορεί συχνά να οδηγήσει τις πλειοψηφίες να στραφούν εναντίον των μειονοτήτων. Αυτοί που υποστηρίζουν το κίνημα λατρείας των τρανσέξουαλ του Σόρος πρέπει να κοιταχτούν στον καθρέφτη. Αυτοί που το υποστηρίζουν υπέρμετρα χρειάζονται θεραπεία. Ο Σόρος, καθώς κι οι μεγάλες τράπεζες κι οι επιχειρήσεις που τον υποστηρίζουν έχουν αυτούς τους ανθρώπους ακριβώς εκεί που τους θέλουν. Υπάρχουν ορισμένοι υποψήφιοι που έχουν το κουράγιο να χρησιμοποιήσουν τις τρεις τρομακτικές λέξεις, ‘ελευθερία της έκφρασης’ και εκφράζουν ανοιχτά ότι στέκονται επικριτικά έναντι της ιδεολογίας των τρανσέξουαλ. Και μπράβο τους. Θα τους διακρίνω μέσα στο βάλτο της λεκτικής ανοησίας και θα τους ψηφίσω. Θα ψηφίσω τον Ντέιβιντ Μπάρνσντεϊλ επειδή τον ξέρω. Τον γνώρισα τη δεκαετία του ’70, όταν ήταν φοιτητής. Ήταν τότε μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας. Στη συνέχεια έγινε χίπης και συνελήφθη στη Μόσχα επειδή μοίραζε φυλλάδια υπέρ της ειρήνης. Απ’όσο γνωρίζω, είναι αμφιφυλόφιλος. Αφού περιπλανήθηκε, ο Ντέιβιντ κατέληξε φιλελεύθερος, που μάλλον ήταν πάντα. Στην πραγματικότητα, μου προκαλεί τρόμο το ότι, αφού εξερεύνησα ένα μεγάλο μέρος της απεραντολογίας που σας ανέφερα, δε μπόρεσα να βρω την παραμικρή αναφορά στην πανδημία-απάτη που θυμίζει το 1984 του Όργουελ, τη Μεγάλη Επανεκκίνηση και την ατζέντα του Διανθρωπισμού. Ενώ μαύρα σύννεφα μαζεύονται πάνω από αυτούς τους ανθρώπους, αυτοί είναι τόσο εμμονικοί με τα δικαιώματα των τρανσέξουαλ που αδυνατούν να διακρίνουν το εκτυφλωτικά προφανές και να κάνουν κάτι γι’αυτό. Ο Σόρος θα γελάει μέχρι δακρύων.’

Αυτή η ‘φιλελεύθερη’, αμερικανικής έμπνευσης προοδευτική ‘ελευθερία’ με κάνει να αναρωτιέμαι αν πολλοί από αυτούς που προωθούν, για παράδειγμα, το να ρωτάει κανείς τα σχολιαρόπαιδα για το φύλο τους, προσπαθούν απλά να δικαιολογήσουν τη δική τους ψυχο-σεξουαλική αδυναμία, χρησιμοποιώντας μικρά παιδιά ως πειραματόζωα. Τα παραπάνω συνδέονται με την ατζέντα του Διανθρωπισμού.

Ο Διανθρωπισμός και η Μεγάλη Επανεκκίνηση

Παρόλο που ο Τζούλιαν Χάξλεϊ χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο το 1957, έπρεπε να φτάσουμε στη δεκαετία του ’80, στην Αμερική, ώστενα ριζώσει η όλη ιδέα της ευγονικής και της χρήσης της τεχνολογίας για την απάλειψη των αδυνάμων και την ενδυνάμωση των δυνατών και τη δημιουργία υπερανθρώπων. Οι υπέρμαχοί της ουσιαστικά παίζουν με τη Φύση: κάποιοι θα έλεγαν ότι παίζουν τους Θεούς. Συναφώς, ας στραφούμε τώρα στην αποκαλούμενη ‘Μεγάλη Επανεκκίνηση’ του Κλάους Σβαμπ και τη λεγόμενη ‘Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση’, με την εμφανή προσκόλλησή της στο Διανθρωπισμό και τη Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ). Αυτοί που στέκονται επικριτικά έναντι των συνεπειών τους τείνουν να χαρακτηρίζονται ‘συνωμοσιολόγοι’. Η κριτική τους έχει περίπου ως εξής: ‘ας φανταστούμε έναν κόσμο που ελέγχεται από μια μικρή ομάδα ανθρώπων με τεράστια δυνατότητα να ελέγχουν τις ροές των αγαθών, των υπηρεσιών κι άλλων πόρων ανά τον κόσμο. Έχουν την δυνατότητα να υποχρεώνουν τις κυβερνήσεις να επιβάλουν συγκεκριμένα υγειονομικά πρωτόκολλα. Έχουν τη δυνατότητα να απαιτούν ταξιδιωτικά πάσα και να καθηλώνουν τους ανθρώπους στα σπίτια τους. Έχουν τη δυνατότητα να λένε στους πωλητές λιανικής να αρνούνται την πληρωμή σε μετρητά. Η μικρή αυτή ομάδα ελέγχει τα εμπορικά δίκτυα. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τη δύναμη των Amazon και Google (μεταξύ άλλων) για να συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο για το άτομο από την υπερσυγκέντρωση αυτών των οικονομικών εξουσιών.

Εν τούτοις, πολλά από τα παραπάνω έχουν ήδη συμβεί και συνεχίζουν να συμβαίνουν. Ο Σβαμπ, ιδρυτής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, έφτασε να χρησιμοποιήσει για δημόσιες σχέσεις μέχρι και τον Πρίγκιπα Κάρολο ως τον χρήσιμο ηλίθιό του, με τον τελευταίο να καλεί μάλιστα τον ιδιωτικό τομέα να γλιτώσει τον κόσμο από την επερχόμενη καταστροφή.

Οφείλει να αναρωτηθεί κανείς πόσο σοβαρά θα πρέπει να πάρουμε τον κάθε Σβαμπ αυτού του κόσμου – και τους ακολούθους του. Ότι η οικονομική εξουσία συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο σε λιγότερα χέρια είναι αναμφίβολο. Δε σημαίνει, εν τούτοις, ότι, όπως διατείνεται ο Σβαμπ, με κάποιο τρόπο οι κυβερνήσεις θα συμφωνήσουν και θα δράσουν για τη ‘Μεγάλη Επανεκκίνηση’, ή την ‘Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση’. Με κάποιους τρόπους, αυτός και το συνάφι του έχουν ήδη ακολουθήσει την τάση, εξαίροντας, για παράδειγμα, την αυξανόμενη τάση για πληρωμές χωρίς μετρητά και αναγκάζοντας τους ανθρώπους να αγοράζουν έξυπνα τηλέφωνα για να προβούν σε συγκεκριμένες πληρωμές, που εξαρτώνται από συγκεκριμένες ‘εφαρμογές’. Αυτές οι εξελίξεις είχαν δρομολογηθεί πολύ πριν την ανακοίνωση ‘Μεγάλης Επανεκκίνησης’ του Σβαμπ.

Μερικοί σοβαροί άνθρωποι έχουν επικρίνει τις ιδέες που περιέχονται στη ‘Μεγάλη Επανεκκίνηση’, μεταξύ αυτών και κάποιοι από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Για παράδειγμα, ο παρουσιαστής του Sky News της Αυστραλίας Rowan Dean έχει δηλώσει: ‘αποτελεί παγκόσμια δέσμευσή τους να εκμεταλλευτούν τον πανικό και το φόβο που γέννησε ο κορονοϊός ως μέσο επανασχεδίασης όλων των οικονομιών και των κανονισμών και μετάβασης σε μιας νέας μορφή καπιταλισμό, ο οποίος θα βασίζεται σε μηδενικές καθαρές εκπομπές, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που προσέφερε ο κορονοϊός για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αν εφαρμοστεί σωστά, η Μεγάλη Επανεκκίνηση αναμφίβολα και σχεδιασμένα θα έχει ακραίες και πιθανώς καταστροφικές επιπτώσεις. Το ¨Δε θα σου ανήκει τίποτα και θα είσαι χαρούμενος¨ είναι μόνο ένα από τα σλόγκαν τους. Το σχέδιο περιλαμβάνει την αντικατάσταση των μετόχων των μεγάλων εταιρειών από απλά ενδιαφερόμενα μέρη, που τυχαίνει να είναι αριστερίζοντες γραφειοκράτες και θιασώτες της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Η μικρή οικογενειακή ή ιδιωτική επιχείρηση θα αντικατασταθεί από τη μεγάλη, τεχνολογική και μη. Ας θυμόμαστε, δεν είναι μόνο μία μεγάλη επανεκκίνηση, αλλά και μια μεγάλη απάτη.

Ακόμα και το Fox News έχει προσθέσει τη φωνή του στους επικριτές, μέσω του παρουσιαστή του Carlson Tucker, ο οποίος έχει δηλώσει: ‘ακόμα και οι πιο προσωπικές λεπτομέρειες της ζωής μας ελέγχονται πλήρως από την άρχουσα τάξη. Οι άνθρωποι που συνήθιζαν να φωνάζουν στους πολιτικούς ¨κράτα τα ξερά σου μακριά από το σώμα μου!¨ δεν λένε το ίδιο εδώ. Στην πραγματικότητα το ενθαρρύνουν. Περί τίνος πρόκειται, λοιπόν; Δεν πρόκειται για την επιστήμη. Αν οι μάσκες κι οι εγκλεισμοί μπορούσαν να αποτρέψουν τη ραγδαία διάδοση του ιού, δε θα βλέπαμε τέτοια διάδοση μετά από εννιά μήνες. Κι όμως τη βλέπουμε, επομένως οι ιδιοφυίες κάτι έκαναν λάθος ξανά. Αυτήν τη φορά, δε μπαίνουν καν στον κόπο να υποδείξουν αξιόπιστες επιστημονικές μελέτες για να υποστηρίξουν τις πολιτικές τους, επειδή οι πρώτες δεν υπάρχουν. Τι συμβαίνει, λοιπόν;

Δεδομένων των παραπάνω, μοιάζει απόλυτα δικαιολογημένο για σκεπτόμενους ανθρώπους να αναρωτηθούν αν οι εξαγγελίες των εξουσιομανών περί ευτυχίας για όλους και περί ‘ενδυνάμωσης’ δεν είναι τελείως υποκριτικές, αφού μοιάζουν περισσότερο με τη σημειολογική αποπλάνηση εκ μέρους του ατομικισμού, που οδηγεί στη σκλαβιά και στον έλεγχο από τους λίγους. Όσο πιο ομοιογενής η πελατεία, τόσο πιο απλούστερη και φθηνότερη η παραγωγή, προώθηση και πώληση αγαθών, που οδηγεί στο τέλος σε ποιοτική και δημιουργική έκπτωση. Η πληροφορία, ή μάλλον ο έλεγχός της, είναι δύναμη. Κάπου, πίσω από όλα αυτά, βρίσκεται η ιδέα ότι το στρατιωτικό-βιομηχανικό-πολιτικό σύμπλεγμα κινεί τα νήματα. Παρανοϊκά όλα αυτά, μπορεί να σκεφτείτε, αλλά να θυμάστε ότι οι μηχανορράφοι φτάνουν στα άκρα προκειμένου να απονομιμοποιήσουν τους επικριτές τους ως συνωμοσιολόγους. Παρόλο που η ιδέα μιας μοναδικής ομάδας συνωμοτών που ελέγχουν την παγκόσμια ατζέντα μπορεί κάλλιστα να αποτελεί παράλογη ‘θεωρία συνωμοσίας’, υπάρχουν επιχειρηματικά συμφέροντα (μέτοχοι) οι οποίοι προσπαθούν να ορίσουν την ατζέντα, εξάγοντας τις υποτιθέμενες δυτικές αξίες τους.

Εξάγοντας ‘αξίες’: πολλές από τις αμερικανικές αξίες έχουν αυτόματα μεταμορφωθεί σε βρετανικές, ειδικά όσον αφορά ζητήματα σεξουαλικής προτίμησης. Πριν από μερικά χρόνια, ο Πολωνός συνήγορος του πολίτη διαμαρτυρήθηκε στο Βρετανό Πρέσβη Τοντ για υπέρβαση αρμοδιοτήτων, όταν ο τελευταίος προώθησε τον ‘Βρετανικό Οδηγό για τα Δικαιώματα των Ομοφυλόφιλων, Αμφιφυλόφιλων και Τρανσέξουαλ (LGBT)’. Μακράν του να απολογηθεί για αυτού του είδους μονόπλευρης (τι γίνεται με τα δικαιώματα των ετεροφυλόφιλων;) ασχετοσύνης, το Υπουργείο Εξωτερικών πομπωδώς απάντησε ότι ‘διατηρεί πολιτική προώθησης των δικαιωμάτων των LGBT εξωτερικό.’ Αυτές, λοιπόν, είναι οι νέες βρετανικές αξίες προς προώθηση, κάποιοι θα έλεγαν για λογαριασμό της Αμερικής. Το 2008, ο Πρέσβης στη Βιέννη έφτασε στο σημείο να τοποθετήσει μια ‘σημαία ουράνιου τόξου’ (που αντιπροσωπεύει, για όσους δεν ξέρουν, την ομοφυλοφιλία) δίπλα στη Βρετανική. Αν δεχτεί κανείς ότι μέρος της βρετανικής παρακμής (η ‘διαλυμένη’ Βρετανία του Κάμερον) συνδέεται με την υπερβάλλουσα προσοχή που δίνεται στα ζητήματα μειονοτήτων και σεξουαλικότητας, φαντάζει περίεργο στον ορθολογικό νου το γιατί η Αμερική κι η Βρετανία επιθυμούν να εξαγάγουν αυτές τις ‘αξίες’. Δεδομένης της τεράστιας δημοσιότητας που λαμβάνουν οι τελευταίες, θα έμπαινε κανείς στον πειρασμό να σκεφτεί ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας ανήκει στην ταξιαρχία των LGBT.

Ανευθυνότητα: η πρώην Πρωθυπουργός Λιζ Τρας δήλωσε (ως Υπουργός Εξωτερικών) ότι ήταν έτοιμη να ‘πυροδοτήσει’ πυρηνικό πόλεμο, ‘ακόμα κι αν αυτός οδηγούσε σε παγκόσμια ισοπέδωση’. Αυτού του είδους η πιασάρικη πολιτική ρητορική είναι απλά επικίνδυνη και ενθαρρύνει τον εξτρεμισμό.

Ηλιθιότητα: το Global Theatre του Λονδίνου ανέβασε πρόσφατα την Ιωάννα της Λωραίνης του Σαίξπηρ (Χένρυ ο 6ος, μέρος 1), απεικονίζοντας την πρώτη ως ‘non-binary’ και χρησιμοποιώντας τις αντωνυμίες ‘αυτοί’ και ‘αυτούς’ σε αντικατάσταση του ‘αυτή’. Αυτό είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα, αναπόφευκτα εισηγμένα από την Αμερική, που διαστρεβλώνουν την ιστορία και τη γλώσσα σε βαθμό που αυτές γίνονται αγνώριστες. Με τη σειρά της, η διαστρέβλωση της ιστορίας συνεπάγεται ότι τα ίδια λάθη θα συνεχίσουν να γίνονται. Άλλο παράδειγμα ηλιθιότητας είναι η πρόσφατη δήλωση της Γερμανίδας Υπουργού Εξωτερικών, Μπέρμποκ, ότι ό,τι και να πιστεύουν οι ψηφοφόροι της, επιθυμεί να ‘τηρήσει τις υποσχέσεις’ της στους πολίτες της Ουκρανίας. Η δήλωση την έκανε να φαίνεται και παράλογη, αφού είναι μέλος του Κόμματος των Πρασίνων, το οποίο κάποτε αξιώνε μια δημοκρατική και φιλειρηνική ταυτότητα. Επιπλέον παράδειγμα ηλιθιότητας είναι το γεγονός ότι, αντί να αναγκάζει τους Έλληνες πολίτες να περιμένουν για χρόνια μέχρι την έκδοση της σύνταξής τους, η κυβέρνηση της Ελλάδας προτιμάει να υπακούει στα κελεύσματα των αφεντικών της στη Ουάσινγκτον, τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο με το να στέλνει όπλα στην Ουκρανία, αυξάνοντας έτσι την αιματοχυσία. Αυτό είναι παράλογο σε βαθμό ηλιθιότητας.

Εκπαιδευτικά στάνταρ σε κατάπτωση: παρόλο που η κατάπτωση της εκπαίδευσης πανεπιστημιακού επιπέδου είναι αρκετά γνωστή, λίγα έχουν γίνει για να αποφευχθεί η διολίσθηση στην ηλιθιότητα. Η έκρηξη του αριθμού των φοιτητών οδήγησε στην κατάπτωση αυτή. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, πριν από το 1992 υπήρχαν πενήντα τέσσερα πανεπιστήμια. Το 1992 προστέθηκαν τριάντα οκτώ και μέχρι το 2011, το σύνολό τους είχε φτάσει τα εκατόν είκοσι επτά. Οι περισσότεροι από τους νεοεισερχόμενους δεν ήταν στην πραγματικότητα νέοι, αλλά φοιτητές κολλεγίων τα οποία, προκειμένου να μπορούν να αποκαλούνται πανεπιστήμια, απλώς αναβαθμίστηκαν -συχνά αλλάζοντας όνομα- για να πληρούν συγκεκριμένα ποσοτικά κριτήρια. ΟΙ φοιτητές έγιναν πια πελάτες, αγοραστές γνώσης. Η μανιώδης αυτή επέκταση οδήγησε σε σημαντικά οργανωτικά προβλήματα, στην πτώση των διανοητικών κριτηρίων, και σε έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας, οδηγώντας ακόμα και σε λουκέτα ή συγχωνεύσεις, στα πρόσφατα χρόνια. Μια πληθώρα νέων ακαδημαϊκών πεδίων εισήχθη. Η ‘σύνδεση’ με την αγορά έγινε το κεντρικό σύνθημα: σύνδεση με το σύγχρονο κόσμο, με τον υψηλό στόχο της διασφάλισης ότι οι νέοι απόφοιτοι θα ήταν έτοιμοι για την αγορά εργασίας. Δημιουργήθηκαν πτυχία σε νέα πεδία, όπως η νοσηλευτική. Έτσι, οι νοσοκόμες κατείχαν τώρα επιστημονικό πτυχίο, κάνοντας πολλές απρόθυμες να καθαρίζουν πάπιες, αφού αυτό θεωρούταν υποτιμητικό για απόφοιτους πανεπιστημίων. Δημιουργήθηκαν επίσης πτυχία στις δημόσιες σχέσεις, όπως και στις για κάθε σκοπό σπουδές επικοινωνίας, που καμιά φορά μόνο περιλάμβαναν τις σπουδές των μέσων ενημέρωσης. Η εξειδίκευση αυξήθηκε: παράλληλα με to ‘εξειδικευμένο’ μάρκετινγκ εισήχθησαν και τα ‘εξειδικευμένα πτυχία’. Η πλήρωση των θέσεων έγινε τώρα ο κύριος σκοπός. Οι φοιτητές μετατράπηκαν σε πελάτες, πληρώνοντας, παρεμπιπτόντως, χιλιάδες λίρες ετησίως σε δίδακτρα. Εν τούτοις, δεν αποδόθηκε επαρκής προσοχή στην αγορά εργασίας.

Θεωρήθηκε κάπως αφελώς -ή, το πιθανότερο, ευρηματικά αφελώς- ότι οι νόμοι της αγοράς θα έλυναν τα όποια προβλήματα. Ήταν πλέον η εποχή της έκρηξης των πτυχίων στη διοίκηση επιχειρήσεων, τα οποία μοιραία έφτασαν και στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι ανθρωπιστικές σπουδές θεωρήθηκαν σε κάποιο βαθμό εκτός μόδας και μη συναφείς με το θαυμαστό νέο κόσμο των αγοραστών και των πελατών. Έγιναν λάθη και συνεχίζουν να γίνονται. Για παράδειγμα, στη Βρετανία, το 1997, μόνο οι περίπου μισές συμβουλευτικές δημοσίων σχέσεων προσλάμβαναν αποφοίτους του πεδίου των δημοσίων σχέσεων. Κι αυτό γιατί οι απόφοιτοι σε γνωστικά αντικείμενα όπως η Αγγλική φιλολογία, ιστορία και φιλοσοφία έτειναν να είναι ανώτεροι στην έρευνα, την ανάλυση, την αξιολόγηση και την επικοινώνηση των ιδεών με σαφήνεια και πειστικότητα.

Πολλοί εργοδότες παραπονούνται σήμερα ότι κάποιοι απόφοιτοι αδυνατούν να γράψουν ευπρεπώς, παρόλο το θαυμαστό νέο κόσμο. Υπάρχει η υφέρπουσα αίσθηση σε κάποιους τομείς ότι η επιδεικτική γλώσσα που τώρα χαρακτηρίζει, και διατείνεται ότι βελτιώνει, τα στάνταρ, στην πραγματικότητα αντανακλά μια έλλειψη ουσίας και αποτελεί απλώς επικοινωνιακό τέχνασμα που έχει βλάψει τα παραδοσιακά γνωστικά αντικείμενα των ανθρωπιστικών σπουδών. Η ‘διαχείριση της γνώσης’. ‘η συνολική διαχείριση της ποιότητας’, η ‘συγκριτική αξιολόγηση’, η ‘διαχείριση βάσει στόχων’ και οι ‘κύριοι δείκτες απόδοσης’ αποτελούν τα βασικά γνωρίσματα της εποχής, χέρι-χέρι, φυσικά με τον ‘παγκοσμιοποιημένο κόσμό’. Ενώ τέτοια γλώσσα χαρακτηρίζει τον ανταγωνιστικά επιχειρηματικό κόσμο, είναι μάλλον ανάρμοστη για τον αυστηρά ακαδημαϊκό, ο οποίος βλάπτεται από την αύξηση της γραφειοκρατίας, λέξης που παραδόξως απουσιάζει από μεγάλο μέρος της νέας, ‘παγκοσμιοποιημένης’ ορολογίας. Σήμερα, πολλά πανεπιστήμια έχουν μεταμορφωθεί ριζικά, από κέντρα έρευνας, στοχασμού και παιδείας σε κέντρα εκπαίδευσης επαγγελματιών. Φυσικά, δεν υπάρχει κάτι μεμπτό με την κατάρτιση επαγγελματιών, η οποία είναι σημαντική. Αλλά η αρνητική πλευρά είναι το λεγόμενο φαινόμενο του ‘λύκου της στέπας’: χέρι-χέρι με τα νέα πτυχία κατάρτισης επαγγελματιών βρίσκονται τα παραδοσιακά αντικείμενα, όπως η ιστορία και η λογοτεχνία. Όσοι από εσάς είχαν το χρόνο να διαβάσουν ως εδώ μπορεί να έχουν προσέξει ότι η απλή ηλιθιότητα αυξάνεται συνεχώς.

Παρεμβατικότητα: ο ευϋπόληπτος Ιμράν Χαν, πρόσφατος Πρωθυπουργός του Πακιστάν, έχει κατηγορηθεί για τρομοκρατικές ενέργειες. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι πίσω από τις κατηγορίες βρίσκονται οι ΗΠΑ, κυρίως επειδή ο ίδιος επιθυμεί να βελτιώσει τις εμπορικές σχέσεις της χώρας του με τη Ρωσία. Το πασίγνωστο και αποδεδειγμένο ιστορικό της CIA στις αλλαγές καθεστώτων και σχετικές ενέργειες καθιστά τις δηλώσεις του Χαν πιστευτές.

Μίσος κι υστερία: ενώ γράφω αυτές τις γραμμές, η Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό πίεση από την Πολωνία και τα κρατίδια της Βαλτικής, προβαίνει στην ακύρωση της συμφωνίας διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων του 2007 μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ και δεν αποκλείεται να προχωρήσει περαιτέρω, ακόμα και στην απαγόρευση έκδοσης τουριστικής βίζα. Με την ενθάρρυνση μιας σοβινιστικής Βρετανίας, με το νεοανακαλυφθέν από μέρους της ‘πνεύμα των Φοκλαντ’, γινόμαστε μάρτυρες μιας σημαντικής προπαγανδιστικής εκστρατείας εναντίον της Ρωσίας, με στόχο το λαό της στο σύνολό του. Αυτή η εκστρατεία έχει την ίδια γεύση με την προπαγάνδα εναντίον της Γερμανίας πριν τον Μεγάλο Πόλεμο. Και τα πράγματα χειροτερεύουν: οι τράπεζες της Εσθονίας αρνούνται να δεχτούν πληρωμές λογαριασμών κοινής ωφελείας από Ρώσους κατόχους ακίνητης περιουσίας στη χώρα επικαλούμενοι τις κυρώσεις, που σημαίνει ότι θα μπορούσαν στη συνέχεια να τους στερήσουν την περιουσία τους. Αυτό είναι κλοπή και ρατσισμός. Η πραγματικότητα γίνεται σουρεαλιστική.

Συμπτώματα

Έχω απαριθμήσει πιο πάνω λίγες από τις πρακτικές που μου φαίνονται παράλογες, έμπλεες προπαγάνδας και ως το αποτέλεσμα κοινωνικοπολιτικής παρακμής στη Δύση. Υπάρχουν πολλές ακόμα, αλλά θα χρειαζόταν η έκταση ενός βιβλίου για να τις κατονομάσει κανείς. Η ψηφιακά επιβεβλημένη ταχύτητα ζωής σήμερα συνεπάγεται τη ραγδαία κι ανεμπόδιστη εξάπλωση αυτών των πρακτικών, με πολλούς να μην ξέρουν και να μην κατανοούν τι συμβαίνει εδώ και χρόνια, καθώς οι άνθρωποι έχουν γίνει όλα και περισσότερο εγωιστές, εξορθολογίζοντας την είσοδό τους στις ζώνες άνεσής τους. Ας προσπαθήσουμε τώρα να προσδιορίσουμε τις αιτίες και τα συμπτώματα της παρακμής.

Εθισμός: οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν το 4.4% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά καταναλώνουν το 80% των οπιοειδών παγκοσμίως. 22 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από διαταραχές ενεργητικής χρήσης ουσιών, ενώ 45 εκατομμύρια (14% των Αμερικανών) επηρεάζονται άμεσα από αυτόν τον εθισμό. Ενώ αυτό το φαινόμενο είναι παγκόσμιο, αν και κυρίως δυτικό, συναντάται στον πιο ακραίο βαθμό στη Βρετανία, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο καταναλωτή οπιοειδών κατ’ αναλογία του πληθυσμού της παγκοσμίως. Αυτό σίγουρα εξηγεί κάποιες από τις αιτίες του παραλογισμού του οποίου γινόμαστε μάρτυρες σήμερα.

Twitter-οποίηση: αυτό το σημαντικό κομμάτι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει μεγάλο αντίκτυπο στη διαμόρφωση της δημόσιας πολιτικής. Σύμφωνα με τον μακαρίτη Ουμπέρτο Έκο: ‘τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προσφέρουν σε λεφούσια ηλιθίων το δικαίωμα να εκφέρουν γνώμη, όταν, τον παλαιότερο καιρό, εκφράζονταν σε ένα μπαρ μετά από ένα ποτήρι κρασί, χωρίς να βλάπτουν την κοινότητα…αλλά τώρα έχουν ίσο δικαίωμα να εκφέρουν γνώμη με έναν νομπελίστα. Είναι η εισβολή των ηλιθίων’. Το αμερικανικής έμπνευσης μέσο αυτό έχει τώρα παραλάβει τα ηνία από την παραδοσιακή διπλωματία, στο Υπουργείο Εξωτερικών της Βρετανίας. Ένας υψηλός αξιωματούχος έγραψε περήφανα πριν μερικά χρόνια ότι έξι υπουργοί και ογδόντα πρεσβευτές χρησιμοποιούσαν το Twitter, σχεδόν σαν αυτό να αποτελούσε την αρχή και το τέλος της επιτυχημένης διπλωματίας κι επικοινωνίας. Εν τούτοις, είναι γνωστό πόσο αμφιλεγόμενο μπορεί να είναι το Twitter κι ότι μπορεί να οδηγήσει σε όλων των ειδών τις συναισθηματικές εξάρσεις, χωρίς να αναφέρουμε τη δυνατότητα να υποστείς επίθεση από σχεδόν οποιαδήποτε μεριά. Το Twitter αποτελεί ουσιαστικά ιδιωτική ενασχόληση, όπου οι άνθρωποι φουσκώνουν τον εγωισμό. Αυτοί που το χρησιμοποιούν για να προωθήσουν τις επίσημες θέσεις ή τις καριέρες τους εκτίθενται σε αδικαιολόγητες επιθέσεις από παλαβούς και από τους εχθρούς τους. Το να υπονοήσει κανείς ότι αποτελεί χρήσιμο μέρος της διπλωματίας θα ήταν εσφαλμένο. Μπορεί, στην πραγματικότητα, να οδηγήσει στη διάβρωση της σοβαρότητας και δεν αποτελεί παρά φθηνό υποκατάστατο της σοβαρής ανάλυσης και αξιολόγησης, που τόσο ζωτικής σημασίας είναι για τη διαμόρφωση πολιτικής. Γιατί, παρά τα όποια απομεινάρια παραδοσιακής διαμόρφωσης πολιτικής, η τελευταία σίγουρα διαβρώνεται υποσυνείδητα στα μυαλά των υπεύθυνων για τα βρετανικά συμφέροντα. Περίσσιο αμερικανίζον επιχειρηματικό λεξιλόγιο έχει σήμερα εισβάλει σε ένα παραδοσιακό προπύργιο της Βρετανικότητας: ‘Drawing a line under things’, ‘πηγαίνοντας μπροστά’, ‘ώμο με ώμο’, ‘κατάλληλα για το σκοπό’, ‘στόχοι απόδοσης’, ‘τεχνολογία αιχμής’, ‘διαχείριση των ενδιαφερόμενων μερών’, ‘hot-desking’ κλπ. Σύμφωνα με ένα πρόσφορα συνταξιοδοτημένο πρέσβη, η συλλογική μνήμη έχει πεθάνει και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς γίνεται στο πόδι. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αφού τα τμηματικά μητρώα δεν υπάρχουν πια. Εν ολίγοις, η εσφαλμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ευτελίζει τη σοβαρή διαδικασία της διαμόρφωσης πολιτικής, όχι μόνο στη δημόσια βρετανική ζωή, αλλά και σε όλη τη Δύση. Η ταχύτητα κι η απληστία που γεννά η εμμονή με την ψηφιοποίηση και η ανεύθυνση χρήση της τεχνολογίας συνεπάγονται ότι η επικοινωνία σκοτώνει την επικοινωνία, ειρωνικά στο ίδιο το όνομα της επικοινωνίας. Ο χώρος που είναι απαραίτητος για την περίσκεψη, τόσο απαραίτητος για τη διαμόρφωση πολιτικής, απλώς δεν υπάρχει. Υπάρχει, όμως, ο ψηφιακός ολοκληρωτισμός.

Απάθεια κι υποκρισία: αυτά τα συμπτώματα της παρακμής γίνονται όλο και εμφανέστερα. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί τη χλιαρή απάντηση κυβερνήσεων, που κάποτε χαρακτηρίζονταν από υπευθυνότητα, σε ντροπιαστικά γεγονότα, όπως η μεταχείριση του δημοσιογράφου Τζούλιαν Ασάνζ, ορισμού του πολιτικού κρατούμενου, ο οποίος σαπίζει σε μια βρετανική φυλακή με διαταγές των ΗΠΑ, ενώ οι υποστηρικτές του προσπαθούν να αποτρέψουν την έκδοσή του στις ΗΠΑ. Έγκλημά του ήταν οι αποκάλυψη των εγκλημάτων των τελευταίων. Η γενική απάθεια που περιβάλλει την υπόθεσή του είναι απίστευτη, ειδικά αν την αντιπαραβάλει κανείς με τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας του Μπλερ, με τον τελευταίο να βραβεύεται πρόσφατα από τη Βασίλισσα Ελισάβετ. Στο μεταξύ, οι ΗΠΑ αρνούνται να εκδώσουν την κα. Sacoolas, Αμερικανή πολίτη η οποία ομολόγησε το φόνο ενός νεαρού στο Ηνωμένο Βασίλειο, από επικίνδυνη οδήγηση.

Όσον αφορά στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, είναι ενδεικτικό ότι η παράνομη κατοχή εκ μέρους της Τουρκίας ενός μέλους της ΕΕ, της Κύπρου, η εισβολή της πρώτης στη Συρία κι η ισραηλινή κατοχή μεγάλου μέρους των Παλαιστινιακών εδαφών και οι δολοφονίες πολιτών, δεν έχουν επισύρει αντίστοιχη επιβολή κυρώσεων.

Απληστία/Πλεονεξία: πιθανώς οφειλόμενες σε ένα αίσθημα ανασφάλειας, οι πρώτες υπήρξαν πάντα σύμπτωμα παρακμής, εν τούτοις σήμερα είναι ασύγκριτα εμφανέστερες. Κατά τον William Burroughs, ‘ο παλαιάς κοπής φιλάργυρος που χάιδευε τα χρυσά νομίσματά του με ηλίθια ευχαρίστηση έχει παραχωρήσει τη θέση του στη θανατηφόρα και μη χειροπιαστή απληστία των αχανών πολυεθνικών ομίλων, οι οποίοι δεν επιδεικνύουν περισσότερη υπευθυνότητα ή έγνοια για την ευημερία του πλανήτη από τους υπολογιστές που προσανατολίζουν τις μανούβρες τους, προγραμματισμένοι όπως είναι για την αποκόμιση μέγιστου κέρδους, βουίζοντας και μουγκρίζοντας και καταπίνοντας τροπικά δάση και ξερνώντας τα μερίσματά τους.’ Το όλο ζήτημα της εταιρικής απληστίας συνδέεται με αυτό της επέκτασης της Δύσης (δηλαδή της ΕΕ και του ΝΑΤΟ), συνδυασμού μιας απερίσκεπτης φιλοδοξίας που φτάνει στα όρια της βουλιμίας. Το 1999, το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο έμελλε να λήξει. Αντί γι’ αυτό, κι ενώ το Σύμφωνο της Βαρσοβίας είχε προ πολλού τερματιστεί, το ΝΑΤΟ επέλεξε να επεκταθεί ανατολικά και να εμπλακεί σε ένα παράνομο βομβαρδισμό 78 ημερών εναντίον ενός κυρίαρχου κράτους. Σύμφωνα με έναν ειδικό, ‘αυτό αποτελούσε κλασσικό παράδειγμα όπου η εικόνα έπαιρνε προτεραιότητα έναντι της ουσίας, πράγμα που δεν είναι σπάνιο στο σημερινή πολιτική αρένα. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται συχνά με μια ρητορική που ασχολείται περισσότερο με τις εντυπώσεις παρά την ακρίβεια.’ Στην πραγματικότητα, οι βομβαρδισμοί ήταν για το ΝΑΤΟ μια καλή ευκαιρία να διαφημίσει την πεντηκοστή επέτειό του, όταν ήταν ήδη πέρα της διάρκειας ζωής του. Η απληστία είχε οδηγήσει στη βουλιμία. Η Ρωσία παρακολουθούσε τα παραπάνω σαστισμένη, αλλά και ανήσυχη, αφού είχε λάβει εγγυήσεις από διάφορους δυτικούς πολιτικούς ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν προς τα σύνορά της. Εν τούτοις, η βουλιμία του ΝΑΤΟ δεν είχε τη δυνατότητα οπισθοχώρησης, τουλάχιστον όχι στην περίπτωση του ΝΑΤΟ και της Δύσης, με τα δύο να είναι πλέον συνώνυμα και να λειτουργούν υπό την αμερικανική ομπρέλα. Η Ρωσία εύλογα γινόταν όλο και πιο ανήσυχη, ενόσω η Δύση κατέστρεφε το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Λιβύη. Η Συρία ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και η Μόσχα δεν είχε άλλη επιλογή από το να αντιδράσει στρατιωτικά. Όσο για την ΕΕ, το 2004 αυτή επεκτάθηκε υπερβολικά βιαστικά, που είχε ως αποτέλεσμα έναν βαθμό γραφειοκρατικής σύγχυσης, αν κι ευχαρίστησε την Αμερική και τη Βρετανία, αφού η επέκταση αποδυνάμωσε το Γαλλο-γερμανικό άξονα, προς όφελος της αντι-ρωσικής Πολωνίας και των Βαλτικών κρατιδίων: πράγματι, μόνο ένα χρόνο αφού η Γαλλία και η Γερμανία εναντιώθηκαν δημόσια στην εισβολή στο Ιράκ, η επέκταση έβαλε τέλος στα ξαφνικά ξεσπάσματα ανεξαρτησίας έναντι της Αμερικής, με τις δύο χώρες να έχουν επιστρέψει πλέον στο αντι-ρωσικό στρατόπεδο της Ουάσινγκτον. Το ΝΑΤΟ μοιάζει να ανθίζει μέσω πολέμου. Θα επιστρέψουμε στον τρέχοντα πόλεμό του στα συμπεράσματά μας.

Η εμμονή με την ταυτότητα: αυτό αποτελεί πρόσφατο σύμπτωμα, που πυροδοτείται, τροφοδοτείται και αναπτύσσεται από τον ψηφιακή ανελευθερία κι αποτελεί αναπόσπαστο μέρους του όλου φαινομένου της ‘συμπερίληψης’ και του LGBT, που επελαύνει στο δυτικό κόσμο, επιχειρώντας να εισαγάγει τις υποτιθέμενα φιλελεύθερες ιδέες του σε σταθερές κοινωνίες, όπως η Ρωσική. Δεν είναι λίγα τα άγουρα μυαλά που έχουν παρέλθει σε σύγχυση από τα πειράματα ενηλίκων σε αυτά (οι πρώτοι ίσως κρύβονται πίσω από τα δικά τους σεξουαλικά προβλήματα). Κάποιοι παραδοσιακοί παιδοψυχολόγοι θα πρέπει να τραβάνε τα μαλλιά τους όταν σκέφτονται την εκρηκτική δημοφιλία των τατουάζ μεταξύ των νέων ανθρώπων, αναρωτώμενοι γιατί οι τελευταίοι θα πρέπει να ταυτίζονται με κουφιοκέφαλες διασημότητες και ειδικά ποδοσφαιριστές. Κάποτε, τα τατουάζ στη Δύση ήταν αρμοδιότητα των ναυτικών και των χαμηλότερων κοινωνικο-οικονομικών στρωμάτων, κυρίως μεταξύ ανδρών, ενώ δεν κάλυπταν ολόκληρη την επιφάνεια των άκρων και του σώματος.

Αταβισμός και προσωπική προκατάληψη: ο αταβισμός μπορεί να έχει την αρνητική του πλευρά και δε θα πρέπει ποτέ να αγνοείται από τους σοβαρούς αναλυτές, δεδομένου ότι τονίζει το ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στη δυτική παρακμή. Εδώ, δυστυχώς, βλέπουμε τη σκοτεινή πλευρά του αταβισμού: για παράδειγμα, η Βικτόρια Νούλαντ, διαβόητη για τη ρήση της ‘χέσε την ΕΕ’ όταν βοηθούσε τους πραξικοπηματίες της πλατείας Μαϊντάν, έχει Ουκρανοεβραίους παππούδες από τη μεριά του πατέρα της, οι οποίοι μετανάστευσαν στην Αμερική. Παρόλο που θα έπρεπε να αποφύγουμε να ισχυριστούμε ότι υπάρχει κάποιου είδους εβραϊκή συνωμοσία, ή ότι οι εβραϊκές διασυνδέσεις επηρεάζουν τις θέσεις και τις ενέργειές της σχετικά με την Ουκρανία, ο Ζελένσκι είναι και ο ίδιος Εβραίος, πράγμα το οποίο θα μπορούσε τουλάχιστον να διευκολύνει την προσωπική σχέση τους. Ενάς παράγοντας που συχνά παραγνωρίζεται στις διεθνείς σχέσεις -ακόμα και από ακαδημαϊκούς- είναι πράγματι ο ανθρώπινος. Στο κάτω-κάτω, η συμπεριφορά των ανθρώπινων μαζών ξεκινάει με το άτομο και πορεύεται ύστερα διαμέσου της οικογένειας, των ομάδων, των οργανώσεων και των εταιρειών, παίρνοντας τελικά τη μορφή του κράτους.

Συμπεράσματα

ΝΑΤΟ: Ήταν ο Μπίσμαρκ που δήλωσε ότι το πιο σημαντικό γεγονός του 20ου αιώνα θα ήταν ότι οι Βορειοαμερικάνοι θα μιλούσαν Αγγλικά. Κανείς, όμως, δεν έχει πει μέχρι σήμερα ότι το πιο σημαντικό γεγονός του εικοστού πρώτου αιώνα θα ήταν ότι οι Άγγλοι μιλούν Βορειοαμερικάνικα.

Το τελευταίο έχει οδηγήσει στη δημιουργία μίας μια πολιτικής Δύσης που ελέγχεται από τους Αγγλοσάξονες, οι οποίοι στέκονται αποφασισμένα εναντίον μιας ανεξάρτητης Ευρώπης, ενώ μεταμορφώνουν το ΝΑΤΟ σε παγκόσμιο αστυφύλακα: η ΕΕ πρέπει να κρατηθεί μακριά από πιθανή σοβαρή συνεργασία με τη Ρωσία, της οποίας οι προσπάθειες να συνεργαστεί με το ΝΑΤΟ έχουν αποκρουσθεί.

Σε αυτό πρέπει να προστεθεί η αγγλοσαξονική εμμονή με τη Ρωσία, που ανάγεται τουλάχιστον στο 1791, όταν ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίλιαμ Πιτ ο Νεότερος κατακεραύνωσε τη Ρωσία για την πρόθεσή της να διαμελίσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Ψυχρός Πόλεμος έχει ιστορία τουλάχιστον διακοσίων ετών και η εμμονή του Μάκιντερ (βλ. παραπάνω) να κρατήσει τη Γερμανία και την Ευρώπη μακριά από τη Ρωσία ζει και βασιλεύει, σε βαθμό ηλιθιότητας και γελοιοποίησης πολλών, οι οποίοι χειραγωγούνται από την πειθήνια μηχανή ενημέρωσης η οποία σπάνια ρισκάρει να ασχοληθεί με την ακρίβεια και την κριτική των γεγονότων. Η περίπτωση Ασάντζ λέει πολλά. Παρόλο που ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχει ανακοινώσει ότι πιθανή έκδοση και δίωξη του Ασάνζ εγείρει ανησυχίες ως προς την ελευθερία του τύπου και πιθανή παρεμπόδιση της ερευνητικής δημοσιογραφίας και των δραστηριοτήτων όσων αποκαλύπτουν σκάνδαλα και παρανομίες, υπάρχει μια εκκωφαντική σιωπή από τις κυβερνήσεις τις υποτιθέμενα δημοκρατικής Δύσης.

Πνευματική λοβοτομή: η ηγεσία της Δύσης μοιάζει να έχει χάσει τα λογικά της. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι οι κυρώσεις της Ρωσίας γυρίζουν μπούμερανγκ στους λαούς της Ευρώπης κι ότι οι Βρυξέλλες διαπράττουν αργόσυρτη αυτοκτονία, με τις εντολές της Ουάσινγκτον, ενώ η συνεχιζόμενη παροχή οπλισμού αξίας δισεκατομμυρίων δολλαρίων και ευρώ στο Κίεβο και τους ολιγάρχες του -από την τσέπη των δυτικών φορολογουμένων- οδηγεί σε μια άσκοπα συνεχιζόμενη αιματοχυσία χιλιάδων στρατιωτών και αμάχων, με τους μετόχους του στρατιωτικού-βιομηχανικού-πολιτικού συμπλέγματος να βγάζουν εύκολα κέρδη, ενώ η Αμερική ενθαρρύνει παράλληλα τις αγορές υγροποιημένου αερίου από την Ευρώπη; Φαίνεται ότι η ίδια η ύπαρξη του ΝΑΤΟ εξαρτάται από τον πόλεμο κι ότι το πρώτο έχει αναλάβει το τιμόνι της πολιτικής της Δύσης. Η ΕΕ χαρακτηρίζεται από πασιφανή έλλειψη δυνατής κι αξιοπρεπούς ηγεσίας, με πολλούς από τους ηγέτες της να αποτελούν οι ίδιοι θύματα της έλλειψης θάρρους, της άθεης λατρείας του ατομικισμού και των πολιτικών ταυτότητας. Το να μιλάει κανείς για πνευματική δύναμη αποδοκιμάζεται. Το σύνδρομο της άκριτης υποταγής διογκώνεται, ενώ ακέφαλοι πολιτικοί τρέχουν γύρω γύρω, συνδράμοντας μια από τις πιο διεφθαρμένες χώες στον κόσμο να συνεχίσει έναν ανόητο, αλλά ολέθριο, πόλεμο. Ο φιλελεύθερος, ψηφιακός ολοκληρωτισμός μοιάζει να είναι η νέα μόδα. Το Κίεβο χαρακτηρίζει τώρα οποιονδήποτε συμφωνεί με τη Μόσχα ως ‘πληροφοριακό τρομοκράτη’.

Το τέλος της πολιτικής: με τα λόγια ενός ειδικού, ‘η πολιτική μόνο μόνιμη δεν είναι. Όποτε κάποιος προσπαθεί να κατανοήσει το πολιτικό πνεύμα των καιρών, αυτό δραπετεύει’. Οι έννοιες Αριστερά και Δεξιά έχουν πια χάσει το περιεχόμενό τους. Αποτελούν απλά όρους που εκμεταλλεύονται από ιδιοτελής πολιτικούς, με χαρακτηρισμούς όπως ‘ακροδεξιός’ κι ‘ακροαριστερός’ να αποτελούν κοινοτοπίες για το τάισμα των λοβοτομημένων, εμμονικών με τα πολλαπλά φύλα μαζών. Προσωπικότητες με ισχυρή ταυτότητα όπως ο Ντε Γκωλ, ο Βίλι Μπραντ, ο Τζον Κένεντι, ο Έντουαρντ Χιθ, ακόμα κι η Μάργκαρετ Θάτσερ, ανήκουν στο παρελθόν. Υπάρχουν ακόμα μερικοί ορθολογικοί πολιτικοί όπως ο Ντομινίκ ντε Βιλπέν στη Γαλλία, ο Ντένις Σκίννερ και ο Τζέρεμυ Κόρμπιν στην Αγγλία και, σίγουρα, πολλοί ακόμα ανά την Ευρώπη, αν και έχουν παραγκωνισθεί από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Στην ΕΕ, μόνο ο Βίκτορ Όρμπαν μοιάζει να έχει το θάρρος της γνώμης του, τολμώντας να συμφωνήσει δημόσια με τις κοινωνικο-οικονομικές πολιτικές της Μόσχας, σε αντίθεση με την αντι-ρωσική υστερία της ΕΕ. Ακόμα και ο Πάπας φαίνεται πιο ισορροπημένος στις θέσεις του από το συνάφι του Μπόρις Τζόνσον και της Λίζ Τρας, ισχυριζόμενος ότι οι ενέργειες του ΝΑΤΟ ευθύνονται για τη διαμάχη στην Ουκρανία, και ότι η παροχή οπλισμού ήταν πράξη ανήθικη, αφού τα τελευταία δεν προορίζονται για προστασία αλλά για την αναμόχλευση της κατάστασης. Η Ευρώπη, δήλωσε, είναι σε ηθική πτώση. Η Δύση δε μπορεί πια να αποτελέσει υπόδειγμα, επειδή έχει διαλέξει το λάθος δρόμο, κυρίως σε όρους κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η λύση για την ηλιθιότητα: πρώτον, η Δύση θα πρέπει να επαναβεβαιώσει τη σημασία της οικογένειας ως βάσης της κοινωνικής σταθερότητας και να επιστρέψει τις πολιτικές ταυτότητα του φύλου εκεί που τους αρμόζει. Το απλό και προφανές μήνυμα είναι ότι η ταυτότητά μας προέρχεται από τους γονείς μας και, στην περίπτωση των ορφανών, από αυτούς που μας ανέθρεψαν, ακόμα και αν μια τέτοια πραγματικότητα αποτελεί ανάθεμα για τους πιο ακραιφνείς οπαδούς της ‘συμπερίληψης’, αφού τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια τους. Αυτά θα πρέπει να συνδεθούν με την πραγματικότητα ότι υπάρχουν δύο φύλα, το αρσενικό και το θηλυκό. Και, ακόμα και η περίπτωση των ερμαφρόδιτων (ιδιαίτερα σπάνια), πρόκειται επίσης για μείγμα των δύο φύλων.

Δεύτερον, η οξύμωρη σχέση μεταξύ παγκοσμισμού και κυριαρχίας θα πρέπει να ισορροπηθεί, αφού η δυτική εμμονή με τον πρώτο οδηγεί στην υποδούλωση των κρατών, στο όνομα μιας υποκριτικής ελευθερίας. Οι παγκόσμιοι ηγέτες θα πρέπει να επανεκπαιδευτούν για να μπορέσουν να δουν ότι το ΝΑΤΟ επί του παρόντος ελέγχει τη Δύση, αδυνατεί να κάνει όπισθεν και οδηγεί τον κόσμο στον όλεθρο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ιδιαίτερα, θα πρέπει να επαναδιεκδικήσουν την ελευθερία δράσης τους, όπως έχει κάνει ο Όρμπαν.

Τρίτον, και συνδεδεμένο με το προηγούμενο, η επαναφορά της εκπαίδευσης: στο σχολικό επίπεδο, αυτό συνεπάγεται την προστασία των παιδιών από την υπερβολική και καταστροφική για το πνεύμα πολιτική των διαφόρων φύλων. Συνεπάγεται την εκπαίδευση των γονιών τους, πολλοί εκ των οποίων μοιάζουν να έχουν γίνει παθητικοί κι απαθείς. Μετά το σχολείο, θα πρέπει να τονιστεί ότι η τρέχουσα αναμπουμπούλα αντικατοπτρίζει την αναταραχή στην κατανόηση της παγκόσμιας πολιτικής και ότι η συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα της τεχνολογίας με μόνο στόχο το κέρδος, με τους ιθύνοντες, καθώς και τους ακαδημαϊκούς και δημοσιογράφους που έχουν εμφανή ατζέντα, να έχουν ελάχιστο χρόνο να αναλογιστούν τις ενέργειες τους, οι οποίες καθορίζονται από διορίες. Η διαύγεια κι η απλότητα θα πρέπει να αποκατασταθούν. Οι πόλεμοι της Αμερικής θα μπορέσουν τότε να μετατραπούν σε Pax Americana. Η εναλλακτική είναι ο παγκοσμισμός του ΝΑΤΟ, που θυμίζει το παρακάτω: είναι ευκολότερο να μπερδέψεις προκειμένου να ελέγξχεις, από το να ελέγξεις προκειμένου να μπερδέψεις. Η ισχύς χωρίς ευθύνη είναι ευκολότερη από την ευθύνη χωρίς ισχύ.

Τέταρτον, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να επανακτήσουν την ανεξαρτησία τους και να αποφύγουν ντροπιαστικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, στις 2 Μαρτίου του 2022, 141 μέλη του ΟΗΕ (73%) ψήφισαν υπέρ της καταδίκης της Ρωσίας, ενώ στις 25 Αυγούστου, το νούμερο αυτό είχε μειωθεί σε 58 (30%). Η σημαντική αυτή είδηση ελάχιστα αναφέρθηκε από τα λεγόμενα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης.

Επιστροφή στην κοινή λογική: ξεκίνησα το άρθρο αυτό διερωτώμενος αν θα ήταν δυνατό να έχω την προσοχή σας για λίγα λεπτά. Αν τα καταφέρατε ως εδώ, τότε θα πρέπει να σας συγχαρώ, όποιες κι αν είναι οι σκέψεις σας. Κατέστη, άραγε, εφικτό; Παραθέτω ξανά το Θουκυδίδη: ‘ο απλός τρόπος θέασης των πραγμάτων, αναμφίβολα χαρακτηριστικό μιας ευγενούς φύσης, θεωρούταν στις μέρες του φαινόμενο παράλογο και σύντομα εξαφανίστηκε.’ Ας τελειώσουμε με το Γκουιτσιαρντίνι: ‘στα νιάτα μου πίστευα ότι καμία ποσότητα στοχασμού δεν θα μου επέτρεπε να κατανοήσω σε περισσότερο βάθος αυτό που έβλεπα με την πρώτη ματιά. Η εμπειρία, όμως, μου δίδαξε ότι αυτή η άποψη είναι τελείως εσφαλμένη κι ότι κάποιοι μπορεί να κοροιδέψουν όσους πιστεύουν το αντίθετο. Κι ότι όσο περισσότερο στοχάζεται κανείς, τόσο πιο καθαρά και κατανοητά γίνονται τα πράγματα. Ο Πάπας Φραγκίσκος (βλ. παραπάνω), όπως ο Γκουιτσιαρντίνι, είναι εμφανώς άνθρωπος που σκέφτεται, πράγμα που αποδεικνύεται από τη δήλωσή του ότι μπορεί να ήταν τα γαυγίσματα του ΝΑΤΟ στην πόρτα της Ρωσίας που οδήγησαν στην εισβολή στην Ουκρανία, επικρίνοντας την παροχή οπλισμού στην τελευταία.

Και ας έχουμε υπόψη ότι η βάναυση δολοφονία μιας νέας δημοσιογράφου, της οποίας το μόνο έγκλημα ήταν η δημόσια έκφραση των απόψεών της και η ιδιότητα της κόρης ενός γνωστού φιλοσόφου.