Σύμφωνα με αμερικανικό μέσο ενημέρωσης, το Εθνικό Συμβούλιο της Κοινότητας Πληροφοριών των ΗΠΑ, παρείχε στους ηγέτες των ΗΠΑ μακροπρόθεσμες αναλύσεις και γνώσεις, καθώς εντόπισε τους κορυφαίους παγκόσμιους κινδύνους το 2023 από τις Η.Π.Α. και την παγκόσμια προοπτική.

Πολυκρίση είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συνυφασμένη φύση μιας κρίσης που ενσωματώνεται σε άλλες. Αν και οι πολυκρίσεις υπήρχαν στο παρελθόν, ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει αναδείξει το σημερινό σύνολο αλληλεξαρτώμενων κρίσεων που αντιμετωπίζει ο κόσμος.

Το γεγονός ότι, οι περισσότεροι από τους κινδύνους είναι αλληλένδετοι σημαίνει ότι η μείωση του κινδύνου οποιουδήποτε μεμονωμένου, θα εξαρτηθεί από πολλούς άλλους κινδύνους που μειώνονται ταυτόχρονα. Ομοίως, η σοβαρότητα οποιουδήποτε μεμονωμένου κινδύνου συνδέεται και συχνά επιδεινώνει άλλους.

Ωστόσο, πιστεύουμε ότι είναι χρήσιμο να εξετάσουμε κάθε κίνδυνο ξεχωριστά, έχοντας κατά νου την αλληλένδετη φύση όλων των κινδύνων και προβλέποντας την κατεύθυνση που θα κινηθεί ο καθένας από την άποψη της πιθανότητας – υψηλότερη ή χαμηλότερη – παρόλο που οποιοσδήποτε μεμονωμένος κίνδυνος δεν μπορεί να μειωθεί εντελώς ενώ οι άλλοι δεν έχουν επιλυθεί.

Οι κίνδυνοι

1) Πολυκρίση από τον πόλεμο της Ουκρανίας

Το τέλος του παιχνιδιού στην Ουκρανία, και πώς και πότε θα συμβεί, παραμένουν ένα μυστήριο. Ωστόσο, ο βρόχος πολυκρίσης που προέρχεται από τον πόλεμο -ενεργειακή και επισιτιστική ανασφάλεια, πληθωρισμός, οικονομική επιβράδυνση- μπορεί να προκαλεί «κόπωση της Ουκρανίας» στη Δύση, απειλώντας τη ζωτική υποστήριξη.

Καθώς μπαίνει ο χειμώνας και ο πόλεμος επιβραδύνεται, ο Πούτιν αναμφίβολα θα εντείνει τη στρατηγική φθοράς του , επιτιθέμενος στην ενεργειακή και υδάτινη υποδομή της Ουκρανίας, επιδιώκοντας να κάνει την Ουκρανία να καταρρεύσει ως λειτουργικό κράτος προτού οι απώλειές του τον αναγκάσουν να αποδεχθεί κάποιο βαθμό ήττας.

Το Κίεβο, εξέδωσε ειρηνευτικό σχέδιο 10 σημείων στη σύνοδο του G-20 Νοεμβρίου. Απαίτησε από τη Ρωσία να αποσυρθεί από όλο το κυρίαρχο έδαφος της Ουκρανίας και να καταβάλει αποζημίωση, στην πραγματικότητα, ζητά την ολοκληρωτική παράδοση του Πούτιν. Οι αντικρουόμενες πιέσεις πιέζουν και έλκουν: από τη μία πλευρά, το Κίεβο ζητά από τις ΗΠΑ/ΝΑΤΟ να στείλουν πιο προηγμένα όπλα, συμπεριλαμβανομένων όπλων μεγάλου βεληνεκούς, όπως τακτικά πυραυλικά συστήματα του Στρατού και πυραυλικές άμυνες. Εν τω μεταξύ, από την άλλη ορισμένα μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ, θέλουν να περιορίσουν την υποστήριξη προς την Ουκρανία.

Ο πόλεμος δημιουργεί πολλαπλούς αλληλένδετους κινδύνους: αυτοί περιλαμβάνουν μια συνεχιζόμενη, αδιέξοδη σύγκρουση κλιμάκωσης εάν οι ΗΠΑ/ΝΑΤΟ στείλουν επιπλέον προηγμένα όπλα στο Κίεβο, ως απάντηση στους βομβαρδισμούς του Πούτιν.

Εξάλλου, υπάρχει η Ρωσική χρήση πυρηνικών όπλων εάν το Κίεβο προσπαθήσει να καταλάβει την Κριμαία. Η «κούραση της Ουκρανίας» στην Ευρώπη, καθώς αρχίζει η ύφεση και ένα χάσμα ΗΠΑ-ΕΕ σχετικά με την ποσότητα και την ποιότητα της στρατιωτικής βοήθειας που θα συνεχίσει να παρέχεται στο Κίεβο, κάνει την πιθανότητα  κινδύνου υψηλή.

2) Αυξανόμενη επισιτιστική ανασφάλεια

Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP), έχει επισημάνει έναν «δακτύλιο φωτιάς» πείνας και υποσιτισμού που εκτείνεται σε όλη την υδρόγειο, από την Κεντρική Αμερική και την Αϊτή, μέσω της Βόρειας Αφρικής, του Σαχέλ, της Γκάνας, της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας και του Νότιου Σουδάν και στη συνέχεια προς τα ανατολικά μέχρι το Κέρας της Αφρικής , τη Συρία και την Υεμένη και εκτείνεται στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν.

Ακόμα κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία, επιλυθεί ειρηνικά και οι μελλοντικές αποστολές σιτηρών από την Ουκρανία δεν κινδυνεύουν, οι ελλείψεις τροφίμων θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν.

Εκτός από τις συγκρούσεις, η κλιματική αλλαγή– η οποία προκαλεί πιο έντονες ξηρασίες και αλλάζει τα πρότυπα βροχοπτώσεων- είναι βασικός μοχλός της επισιτιστικής ανασφάλειας και είναι απίθανο να μετριαστεί αποτελεσματικά το 2023.

3) Αναταραχή και αντιπαράθεση με το Ιράν

Όπως και με τον πόλεμο της Ουκρανίας, η άνευ προηγουμένου λαϊκή εξέγερση θα μπορούσε να μετατρέψει το Ιράν σε πολυκρίση. Τα «αστέρια» είναι ήδη, ευθυγραμμισμένα για μια επικίνδυνη νέα σύγκρουση των ΗΠΑ ή/και του Ισραήλ με την Τεχεράνη. Η πυρηνική συμφωνία του Ιράν – στα πρόθυρα της επιτυχίας μόλις πριν από λίγους μήνες – είναι πλέον αδρανής, αν όχι «νεκρή».

Το Ιράν, επιταχύνει την παραγωγή ουρανίου υψηλής ποιότητας σχεδόν βόμβας  (έχει το 60% του 90% που απαιτείται για μια βόμβα) και απέχει μόλις εβδομάδες, από το να έχει αρκετό για να παράγει μια βόμβα και θα έχει παραδοτέα κεφαλή σε δύο χρόνια ή λιγότερο.

Η παροχή drones και πυραύλων από το Ιράν στη Ρωσία, προσθέτει μια νέα διάσταση στην αντιπαράθεση και μια ώθηση για νέες κυρώσεις. 

Μια νέα κυβέρνηση στο Ισραήλ και μια Ρεπουμπλικανική Βουλή των Αντιπροσώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα εντείνουν τις πιέσεις για να βομβαρδίσουν ή να σαμποτάρουν το εργοστάσιο εμπλουτισμού της Τεχεράνης στο Fordow, καθώς και τις εγκαταστάσεις πυραύλων και drone του Ιράν.

Σε απάντηση, το Ιράν θα μπορούσε να χτυπήσει πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας ή πετρελαιοφόρα στον Κόλπο του Ορμούζ, διακόπτοντας την κυκλοφορία πετρελαίου καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος κλιμάκωσης της σύγκρουσης. Οι λαϊκές διαμαρτυρίες για την πτώση της θεοκρατίας, είναι ένα γεγονός χαμηλής πιθανότητας και πολύ υψηλών συνεπειών, που θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη γεωπολιτική σε μια ήδη ταραγμένη Μέση Ανατολή.

4) Επιδείνωση των κρίσεων χρέους στον αναπτυσσόμενο κόσμο

Το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNDP), έχει προειδοποιήσει ότι 54 χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν «σοβαρά προβλήματα χρέους». Αυτές οι χώρες, αντιπροσωπεύουν το 18% του παγκόσμιου πληθυσμού, περισσότερο από το 50% των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και 28 από τις 50 πιο ευάλωτες στο κλίμα χώρες του κόσμου. 

Ιστορικά, η ελάφρυνση του χρέους έχει έρθει «πολύ αργά». Τα προβλήματα φερεγγυότητας αρχικά, συγχέονταν (συχνά) με προβλήματα ρευστότητας, οδηγώντας σε παρατεταμένες κρίσεις χρέους με σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπως η Σομαλία και η Ζιμπάμπουε, βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των οικονομικά αναξιοπαθούντων χωρών του UNDP, αλλά η Oxford Economics εκτιμά ότι, πολλές χώρες αναδυόμενων αγορών θα ξεπεράσουν την καταιγίδα, έχοντας ήδη περικόψει τις δαπάνες στις αρχές του καθοδικού κύκλου.

Οι τρομερές δημοσιονομικές συνθήκες των περισσότερων αναπτυσσόμενων κρατών, αποτελούν κακό οιωνό για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ έως το 2030.

5) Σπειροειδές παγκόσμιο χρέος

Τόσο το εταιρικό χρέος των μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών (88 τρισεκατομμύρια δολάρια, περίπου το 98% του παγκόσμιου ΑΕΠ), όσο και το συνδυασμένο δημόσιο χρέος, εταιρικό και νοικοκυριό (290 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το τρίτο τρίμηνο του 2022) έχουν αυξηθεί κατά τα τελευταία τέσσερα έως πέντε χρόνια, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Οικονομικών.

Αρκετά χρόνια χαμηλών -σε ορισμένες περιπτώσεις, αρνητικών- επιτοκίων, που τροφοδοτούν το εύκολο χρήμα, βοηθούν στην εξήγηση αυτής της κατάστασης.

Αν και το σύνολο μειώθηκε ελαφρά, η πολυκρίση των αυξημένων επιτοκίων, του ισχυρού δολαρίου, της ύφεσης στην Ευρώπη, της αδύναμης κινεζικής οικονομίας και της αβεβαιότητας για την Ουκρανία είναι πιθανό να πυροδοτήσουν μια άλλη περιφερειακή ή ακόμα και παγκόσμια οικονομική κρίση.

Το μέγεθος του χρέους, είναι σημαντικά μεγαλύτερο από αυτό κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2007-08 και οι δημοσιονομικές συνθήκες στις μεγάλες χώρες του ΟΟΣΑ είναι πιο προβληματικές.

Η G-20 διαδραμάτισε βασικό ρόλο στην οικονομική κρίση του 2007-08, αλλά αν κρίνουμε από τη συνάντηση του G-20 του Νοεμβρίου στο Μπαλί, ο συντονισμός των προσπαθειών για τη διαχείριση του χρέους είναι ανεπαρκής.

Η Κίνα, ο μεγαλύτερος πιστωτής των αναπτυσσόμενων χωρών, προτιμά να διαχειρίζεται το χρέος διμερώς και οι σκληροί δεσμοί ΗΠΑ-Κίνας υποδηλώνουν ότι, το Πεκίνο θα είναι απίθανο να συνεργαστεί με την Ουάσιγκτον όπως έκανε το 2008.

Οι σπινθήρες που πυροδοτούν μια νέα μεγάλη οικονομική κρίση, θα μπορούσαν να προέλθουν από απειλές χρεοκοπίας από ένα ή περισσότερα αναπτυσσόμενα κράτη για παράδειγμα η Ιταλία, ή μια εταιρική κατάρρευση τύπου Lehman Brothers ή ένας πανικός εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία κλιμακωθεί σε πυρηνικό επίπεδο.