Παράλυση. Ατροφία. Αδράνεια. Αμηχανία. Αυτοί οι όροι περιγράφουν την ψυχική κατάσταση των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο, που παλεύουν με μια υπαρξιακή κρίση την οποία δεν κατανοούν και της οποίας την πορεία φαίνονται ανίκανες να αλλάξουν…
Κανένας από τους συνήθεις μοχλούς δεν λειτουργεί, σπρώξτε τους, τραβήξτε τους όπως θέλετε. Δεν μπορείς να σταματήσεις τις πυρκαγιές τυπώνοντας χρήμα, να διευθετήσεις το Covid με φοροαπαλλαγές, να επιδοτήσεις τη θάλασσα για να σταματήσεις την άνοδό της ή να πολεμήσεις την παγκόσμια υπερθέρμανση με στρατούς. Όλος ο πολιτικός μηχανισμός, που με αγάπη σφυρηλατήθηκε, βιδώθηκε και στερεώθηκε από πολιτικούς και οικονομολόγους επί σχεδόν δύο αιώνες, φαίνεται επιτέλους αυτό που είναι: ένα φανταστικό, σκουριασμένο μαραφέτι από σφυρίχτρες και τροχούς που δεν λειτουργεί πλέον, αν λειτουργούσε ποτέ.
Η επιστήμη έχει ήδη αποδειχθεί εδώ και αρκετό καιρό. Ο σύγχρονος βιομηχανικός πολιτισμός οδεύει προς την κατάρρευση υπό την εμφάνιση δέκα καταστροφικών απειλών [1], τις οποίες, μεμονωμένα, χωριστά και συλλογικά, η παραδοσιακή εθνική πολιτική φαίνεται πλέον ανίκανη να επιλύσει. Δεν βοηθάει το γεγονός ότι ο κόσμος επέλεξε πρόσφατα πολλούς πολιτικούς ηγέτες – τόσο “δημοκρατικούς” όσο και αυταρχικούς – χωρίς την ευφυΐα, τη μάθηση ή την ικανότητα να κατανοήσουν τι συμβαίνει. Αλλά δεν φαίνονται ωραίοι στην τηλεόραση;
Ψάξτε όπου θέλετε, η εικόνα είναι παρόμοια. Οι κυβερνήσεις παλεύουν με φαινόμενα πέρα από την περιορισμένη εμπειρία ή την τεχνογνωσία τους και αποτυγχάνουν παταγωδώς. Η εμπιστοσύνη που κάποτε έδειχνε το κοινό στην πολιτική και στους ηγέτες έχει εξατμιστεί μπροστά στην προφανή ανικανότητά τους να τα βγάλουν πέρα και στον οχετό των ψεμάτων και των μισών αληθειών που αισθάνονται πλέον υποχρεωμένοι να ξεστομίζουν για να συγκαλύψουν την ανεπάρκειά τους.
Φυσικά, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Η Νέα Ζηλανδία, το Μπουτάν, οι περισσότερες σκανδιναβικές χώρες, η Γερμανία ίσως, κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν. Αλλά, μπροστά σε μια συντριπτική υπαρξιακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης, την οποία τα περισσότερα άλλα έθνη επιδιώκουν να επιδεινώσουν, αυτό δεν πρόκειται ποτέ να είναι αρκετό. Σίγουρα, μεμονωμένες χώρες από μόνες τους δεν είναι ικανές να ξεπεράσουν καμία από τις καταστροφικές απειλές. Πρόκειται για παγκόσμιες απειλές, που απαιτούν παγκόσμια δράση.
Η πολιτική, το γοητευτικό θέατρο που καθήλωσε τον κόσμο για πάνω από ενάμιση αιώνα, καταρρέει σαν τσιμπημένο μπαλόνι. Η Γη δεν θα σωθεί από τον κομμουνισμό, τον καπιταλισμό, τον ντεϊσμό, τον σοσιαλισμό, τον φιλελευθερισμό, τον μοναρχισμό ή οποιονδήποτε άλλο “ισμό”. Δεν υπάρχει πλέον κανένα νόημα στην πολιτική ιδεολογία. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μας αποσπάσει την προσοχή με επιπόλαια επιχειρήματα από το κύριο καθήκον της προσπάθειας να σώσουμε τους εαυτούς μας. Όσο περισσότερη “πολιτική” ασκούμε, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες επιβίωσής μας. Δυστυχώς, για πολλούς είναι το κύριο άθλημα και η ψυχαγωγία τους. Λατρεύουν το χτύπημα και την αντεπίθεση της πολιτικής, όσο άσκοπα κι αν φαίνονται τώρα. Θα θυσιάσουν τα παιδιά τους για το απλό θέαμα.
Ας εφαρμόσουμε ένα απλό τεστ στην ανθρώπινη διακυβέρνηση, για να διαπιστώσουμε πόσο κατάλληλη είναι για τον 21ο αιώνα. Πόσες χώρες έχουν είτε σύνταγμα είτε πολιτική που τις δεσμεύει για την ανθρώπινη επιβίωση; Απάντηση: καμία. Οι περισσότερες, προφανώς, δεν γνωρίζουν καν ότι διακυβεύεται. Τα δεδομένα που τους λένε ότι ο πολιτισμός βρίσκεται σε κίνδυνο είναι διαθέσιμα εδώ και πενήντα χρόνια, αλλά σαν καλοί μικροί πολιτικοί έχουν καταφέρει να θάψουν τα γεγονότα κάτω από μια φαντασίωση ατελείωτης ανάπτυξης, πλούτου και “ευτυχίας”.
Τώρα όλα αυτά ξετυλίγονται. Μπροστά σε δέκα καταστροφικές απειλές, που φτάνουν μαζί, η πολιτική είναι μια απλή παρωδία, που δεν προσφέρει λύσεις. Δεν μπορείτε να διαπραγματευτείτε με τη φυσική, να κάνετε παζάρια με τη χημεία ή να κωλυσιεργήσετε τη βιολογία – και αυτές είναι οι δυνάμεις που διαμορφώνουν τώρα την ανθρώπινη μοίρα. Δυστυχώς, με τη θαυμάσια εξαίρεση της Άνγκελα Μερκέλ, οι περισσότεροι πρόσφατοι πολιτικοί ηγέτες δεν έχουν καμία απολύτως εκπαίδευση σε αυτούς τους κλάδους. Όσον αφορά την υπαρξιακή έκτακτη ανάγκη, είναι λίγο καλύτεροι από παρασυρμένους κέφαλους, που περιφέρονται χωρίς διορατικότητα ή κατεύθυνση.
Η πολιτική είναι μία από τις τέσσερις μεγάλες μαζικές αυταπάτες (οι άλλες είναι το χρήμα, η θρησκεία και η ανθρώπινη αφήγηση). Είναι ένα πράγμα στο οποίο οι άνθρωποι πιστεύουν διαρκώς, παρ’ όλες τις αντικειμενικές αποδείξεις για το αντίθετο. Είναι το κρέας και το ποτό για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που δίνουν μεγαλύτερη αξία στην ψυχαγωγία παρά στην πληροφόρηση. Και, αν οι πολιτικές διαφορές είναι ένα από τα εναύσματα για έναν πυρηνικό πόλεμο ή ένα κλιματικό αδιέξοδο, τότε μπορεί να καταστρέψει το ανθρώπινο είδος πολύ πιο αποτελεσματικά από οποιαδήποτε πανδημία.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η πολιτική, τουλάχιστον η εθνική πολιτική, έχει τελειώσει είναι ότι ξεμένει από χρήματα. Κάποτε, οι κυβερνήσεις έλεγχαν ή επέβλεπαν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου εντός των συνόρων τους. Τώρα μεγάλο μέρος αυτού του πλούτου έχει καταληφθεί από τις παγκόσμιες εταιρείες – και οι κυβερνήσεις δεν έχουν πλέον να τον μοιράσουν στους ευγνώμονες ψηφοφόρους ή πολίτες. Η μόνη τους διέξοδος είναι να λένε ψέματα σε αυτούς που τους εκλέγουν ή τους διορίζουν, καθώς δεν έχουν πλέον τα κεφάλαια για να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Προσηλωμένες στο βραχυπρόθεσμο κέρδος, οι εταιρείες κάνουν ελάχιστα ή τίποτα για την ανθρώπινη επιβίωση. Η οικονομική παγκοσμιοποίηση έχει αχρηστεύσει τα παγκόσμια συστήματα διακυβέρνησης, ενώ σχεδόν κανείς δεν το πρόσεξε.
Για να πάρουμε ένα μόνο παράδειγμα: η πλημμύρα των 200 και πλέον δισεκατομμυρίων τόνων χημικών ουσιών που εκπέμπονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα σκοτώνει πάνω από 12 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως και παραλύει 600 εκατομμύρια άλλους – διπλάσια θύματα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. [2] Προσπαθούν όμως οι κυβερνήσεις σοβαρά να το σταματήσουν; Όχι, εν μέρει επειδή δεν το καταλαβαίνουν και εν μέρει επειδή είναι χέρι-χέρι με τους ρυπαντές – και ό,τι κάνουν οι τελευταίοι ικανοποιεί τους πολιτικούς σκοπούς των κυβερνήσεων. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη περίπτωση που η πολιτική αποτυγχάνει να εξυπηρετήσει το συμφέρον της ανθρωπότητας, ενώ συνεχίζει να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των δολοφόνων. Η κατάσταση είναι παρόμοια με το κλίμα και την εξαφάνιση, αν και υπάρχουν περισσότερα λόγια από τους πολιτικούς για την ανάγκη να γίνει κάτι.
Αν λοιπόν η “πολιτική”, όπως ορίζεται από τον 19ο και τον 20ό αιώνα, είναι χαλασμένη, υπάρχει τρόπος να διορθωθεί; Όχι όσο ορισμοί άσχετοι με την ανθρώπινη επιβίωση, όπως η “αριστερά” και η “δεξιά”, παραμένουν στην επικαιρότητα. Και όχι όσο η πολιτική οικονομία υπόσχεται απατηλό πλούτο, ενώ καταβροχθίζει αθόρυβα την κατοικησιμότητα του πλανήτη.
Ωστόσο, για πρώτη φορά στην ιστορία του είδους μας, οι άνθρωποι συζητούν για αυτά τα θέματα σε όλη τη Γη – μοιράζονται γνώσεις, εμπειρίες, σοφία και λύσεις για τις αυξανόμενες απειλές που αντιμετωπίζουμε. Το διαδίκτυο έχει πάνω από 5 δισεκατομμύρια συμμετέχοντες (από τα 8 δισεκατομμύρια του παγκόσμιου πληθυσμού). Μέχρι το 2030, όλοι θα είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Αυτή είναι η πρώτη (και τελευταία) ευκαιρία που είχαμε ποτέ να σκεφτούμε από κοινού ως είδος. Για να κερδίσουμε τον τίτλο “sapiens” που μας υμνεί. [3]
Η αργή κατάρρευση του βιομηχανικού πολιτισμού βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και επιταχύνεται. Γράφεται σε ένα ολοένα και πιο άγριο κλίμα, σε έναν τοξικό κόσμο, σε μανιασμένες πανδημίες (υπήρξαν 6 από το 2000, σε περίπτωση που δεν το προσέξατε), στην εξαφάνιση της φύσης και της ικανότητάς της να συντηρεί τη ζωή, στην αυξανόμενη έλλειψη βασικών αγαθών όπως το νερό, το έδαφος, τα δάση και τα ψάρια. Η πολιτική, απορροφημένη στο δικό της θέατρο, αντιμετωπίζει αυτά τα θέματα ως δευτερεύοντα σε σχέση με τα ασήμαντα που αποτελούν την καθημερινή της τροφή. Μέχρι να ξυπνήσει θα είναι πολύ αργά για να διορθώσει κάποιο από αυτά και, ούτως ή άλλως, οι σημερινοί “πολιτικοί” δεν θα ξέρουν πώς. Η ανθρώπινη επιβίωση δεν είναι καν στην ατζέντα τους.
Η ελπίδα, αν υπάρχει ακόμα, βρίσκεται στην αυξανόμενη προσέγγιση ατόμων και ομάδων σε όλο τον Πλανήτη μεταξύ τους, που επιδιώκουν να έρθουν κοντά και να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν την υπαρξιακή κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Βρίσκεται στη γυναικεία ηγεσία, όχι στην ανδρική[4]. Βρίσκεται στο καθολικό μοίρασμα της σοφίας και της συνεργασίας (σε αντίθεση με τον ανταγωνισμό και τη σύγκρουση) σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.