ΠΟΙΑ εἶναι ἡ διαφορά ἑνός κοινωνικά φιλελεύθερου ἀπό ἕναν νεοφιλελεύθερο;

Ὁ πρῶτος ἐφαρμόζει πολιτικές σέ ἀνθρώπους (καί δομές) πού συνήθως γνωρίζει κερδίζοντας τήν συναίνεσή τους. Διά τῆς πειθοῦς. Ὁ δεύτερος ἐξαγγέλλει καί ἐπιβάλλει πολιτικές σέ ἀνθρώπους πού συνήθως δέν γνωρίζει καί κατά βάση ἀντιπαθεῖ. Διά τῆς ἀπειλῆς.

Αὐτό ζοῦμε αὐτές τίς μέρες. Ἡ Κυβέρνηση κάνει ἐπίδειξη πυγμῆς γιά νά ἐντυπωσιάσει τό συντηρητικό της ἀκροατήριο, τό ὁποῖο ἔχει δικαιολογημένα παράπονα ἀπό τήν πολιτική τῆς τελευταίας ἑξαετίας στό Δημόσιο καί στά Πανεπιστήμια.

Στόν ὑπερφιλελεύθερο κόσμο, τό Κράτος καί οἱ λειτουργοί του δέν εἶναι δημοφιλεῖς ἔννοιες. Ὑπάρχει στρατηγική ἀντιπάθεια γι’ αὐτές. Οὔτε τά Πανεπιστήμια, οἱ καθηγητές τους, οἱ ἐκπαιδευτικοί στά σχολεῖα, ἡ ἀνομία καί ἡ ἀνυπακοή εἶναι πρόσωπα καί ἔννοιες δημοφιλεῖς. Στό μυαλό ἑνός ὑπερφιλελεύθερου ὅλοι αὐτοί εἶναι ἀριστεροί τεμπέληδες. Ἀδύνατο νά πιστέψουν πώς ὑπάρχει ἀριστεία σέ ἑλληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο, ἐκτός ἀπό τήν ὑπαρκτή πράγματι τεμπελιά καί τά στερεότυπά της. Γι’ αὐτό ἄλλως τε καί δέν τό ἐπισκέπτονται. Οὔτε κἄν γιά ὁμιλία στίς φοιτητικές, ὅπως γινόταν παλιά.

Κάθε ἐντυπωσιακό μέτρο πού ἐξαγγέλλεται αὐτές τίς μέρες λοιπόν πρός τήν κατεύθυνση τῆς τυχόν διορθώσεως τῶν δυσλειτουργιῶν τυγχάνει ἀποθεωτικῆς ὑποδοχῆς ἀπό τά φιλικά ὑπερφιλελεύθερα ΜΜΕ. Μέ μία διαφορά ὅμως: Πῶς ἐφαρμόζεται. Ποιά προετοιμασία ἔχει προηγηθεῖ πρίν ἀπό τήν ἐφαρμογή του καί σέ ποιά πολιτική καί κοινωνική ἀτμόσφαιρα ἀνακοινώνεται.

Ὡς πρός τό πρῶτο, μερικές ἐπισημάνσεις: ἡ ἀξιολόγηση στό Δημόσιο, ἡ ἀξιολόγηση στά Πανεπιστήμια, ἡ ἀξιολόγηση στούς ἐκπαιδευτικούς εἶναι προφανῶς ἕνα χρήσιμο ἐργαλεῖο στό Κράτος γιά νά βελτιώνει τίς πολιτικές του, νά βλέπει τά κενά, νά ἐπιβραβεύει ἤ νά μήν ἐπιβραβεύει ἀποδόσεις καί τά λοιπά. Εἶναι μιά πολιτική πού πρέπει νά διαπνέεται ἀπό μία ἑνιαία ἀντίληψη.

Ἡ ἀξιολόγηση στό Δημόσιο ἔχει περάσει ἀπό πολλές φάσεις. Πρῶτα νομοθετήθηκε ἐκβιαστικά ἀπό τήν τρόικα ἐπί ὑπουργίας Κυριάκου Μητσοτάκη στό Διοικητικῆς Μεταρρυθμίσεώς του καί ἐπί Γενικοῦ Γραμματέα Συντονισμοῦ Δημήτρη Βαρτζόπουλου. Εἶχε μάλιστα ὡς ἀποτέλεσμα καί μερικές ἀπολύσεις, ἐπειδή οἱ τροϊκανοί ἀπαίτησαν τήν ἐφαρμογή τοῦ πειθαρχικοῦ δικαίου ἐπί ποινῇ μή καταβολῆς τῆς δόσεως. Ἡ ἀξιολόγηση στό Δημόσιο ἐπανῆλθε ὡς ἔννοια ἐπί ὑπουργίας Μάκη Βορίδη, ἡ ὁποία συνδέθηκε μέ τά bonus παραγωγικότητας. Κάθε χρόνο ὀργανικές μονάδες τοῦ Δημοσίου, ἄγνωστο μέ ποιά κριτήρια, ἀξιοκρατικά ἤ ὄχι, εἰσπράττουν μπόνους παραγωγικότητας, χρηματικό ποσό, στό σύνολό τους, ἐπειδή ἀξιολογοῦνται θετικά στήν ἐσωτερική ἀξιολόγηση.

Τώρα ἔρχεται ὁ Πρωθυπουργός καί δίνει μία νέα ἔννοια στήν ἀξιολόγηση, τήν ἔννοια τῆς τιμωρίας. Ὅποιος δέν ἀξιολογεῖται, θά ὑποβάλλεται στό πειθαρχικό μέτρο τῆς στερήσεως τοῦ μισθοῦ. Πρόκειται γιά τήν ἐφαρμογή τοῦ νέου συστήματος ἀξιολογήσεως δημοσίων ὑπαλλήλων καί ὑπηρεσιῶν ἀπό ἑκατομμύρια πολῖτες, τήν ἰδέα τοῦ ὁποίου εἶχαν στήν δεκαετία τοῦ 2000 γιά πρώτη φορά μέ τήν πρωτόλεια μορφή τοῦ «πάνελ πολιτῶν», ἡ Βάσω Παπανδρέου καί ὁ Σταῦρος Μπένος.

Ἡ στοχοθεσία πού οὐδέποτε ἐφαρμόστηκε νομοθετήθηκε τό 2003 ἀπό τόν Κώστα Σκανδαλίδη βάσει τῆς πολιτικῆς τοῦ ἀντιπροέδρου Ἄλ Γκόρ. Διοίκηση ἀποτελεσμάτων (management by results). Ἡ ἰδέα τῆς Κυβερνήσεως εἶναι πρός τήν σωστή κατεύθυνση. Ἀλλά γιά νά πείσεις ἕνα μεγάλο σῶμα δημοσίων ὑπαλλήλων πού εἶναι ἐξαιρετικά καχύποπτο ἀπέναντι στίς Κυβερνήσεις οἱ ὁποῖες τήν μία τό δελεάζουν μέ bonus καί τήν ἄλλη τό ἀπειλοῦν μέ στέρηση μισθοῦ νά μετέχει, δέν ἀρκεῖ ἕνας νόμος. Θά πρέπει νά τούς πείσεις ὅτι ἐννοεῖς τήν ἐφαρμογή του, ἐντάσσοντας μέσα στόν κύκλο τῆς ἀξιολογήσεως ὄχι ἁπλῶς μόνο τίς ὑπηρεσίες ἀλλά καί τά ὑπουργεῖα ὡς διοικητικές μονάδες.

Κατά συνέπεια, καί τούς ὑπουργούς. Τό Κράτος ἔχει αὐτήν τήν στιγμή πολύ καθαρή εἰκόνα ἀπό τήν μελέτη τῶν στατιστικῶν στοιχείων ὑπηρεσιῶν τοῦ Συνηγόρου τοῦ Πολίτη σέ ἐτήσια βάση, σέ ποιές δημόσιες ὑπηρεσίες ἐντοπίζονται τά μεγαλύτερα προβλήματα κακοδιοικήσεως. Πολεοδομίες, δῆμοι νοσοκομεῖα, ἀσφαλιστικά ταμεῖα. Ἡ δημοσκόπηση πού θά γίνεται μέσῳ τοῦ egov. ἁπλῶς θά ἐπιβεβαιώνει ποῦ ὑπάρχουν τά προβλήματα. Ἀλλά θά κρύψει καί πολλά ἄλλα, ἐάν περιοριστεῖ στό κεντρικό Κράτος, καθώς τά περισσότερα παράπονα πού ἔχουν οἱ πολῖτες προέρχονται ἀπό τίς ΔΕΚΟ.

Θά κρύψει καί πολλά ἄλλα, γιατί αὐτοί πού παριστάνουν τούς φιλελεύθερους, οἱ ὁποῖοι θέλουν «λιγώτερο κράτος», ἔχουν διορίσει τά τελευταῖα ἕξι χρόνια μέ τήν μορφή συμβάσεως ἔργου στίς ΔΕΚΟ 20.000 κρυπτομετακλητούς, πού μετά τούς διαθέτουν στά ὑπουργεῖα, μέ μισθούς πολύ μεγαλύτερους ἀπό δημόσιους ὑπαλλήλους πού κοντεύουν στήν σύνταξη! Θά τό περιλάβει αὐτό ἡ ἀξιολόγηση; Θά περιλάβει καί τίς κρυφές τριγωνικές προσλήψεις μέσῳ ἰδιωτικῶν ἑταιρειῶν πού ἔχουν κάνει προγραμματικές συμβάσεις μέ ὑπουργεῖα;

Ἡ ἀξιολόγηση θά κρύψει ἐπίσης πολλά παράπονα πού προέρχονται ἀπό τήν ἀπουσία τοῦ Κράτους στήν περιφέρεια ἀπό τήν ὁποία ἔχει ἀποσυρθεῖ. Ἐφορίες, τράπεζες, ταχυδρομεῖα, σχολεῖα, ἀστυνομικά τμήματα, ἔχουν κλείσει σέ πάρα πολλές περιφέρειες τῆς χώρας καί οἱ πολῖτες ταλαιπωροῦνται ἀπό μεγάλες μετακινήσεις. Πῶς θά ἀξιολογήσουν τό κενό τοῦ Κράτους στήν περιφέρεια οἱ πολῖτες στά ἐρωτηματολόγια τοῦ κυρίου Λιβάνιου;

Στήν πραγματικότητα, λοιπόν, τό Κράτος ζητᾶ νά μάθει ἀπό τούς πολῖτες μέ δημοσκόπηση αὐτά τά ὁποῖα ἤδη γνωρίζει ἀπό τίς 10.000 ἀναφορές πού δέχεται ἐτησίως ὁ Συνήγορος τοῦ Πολίτη στήν τεράστια δημοσκόπηση πού κάνει, ὅπως καί ἀπό τίς ἀναφορές στίς λοιπές ἀνεξάρτητες ἀρχές καί στά σώματα ἐπιθεωρητῶν τῆς Ἐθνικῆς Ἀρχῆς Διαφάνειας.

Ἡ τεχνητή νοημοσύνη θά μποροῦσε νά βάλει ἄνετα σέ τάξη τίς χιλιάδες ἀναφορές τῶν πολιτῶν στίς ἀνεξάρτητες ἀρχές χωρίς κανένα κόστος. Αὐτό πού ἐξαγγέλλει ὁ Πρωθυπουργός εἶναι μία τεράστια φωτοβολίδα πού στήν πράξη δέν θά ἔχει κανένα ἀποτέλεσμα. Εἶναι ἀποκλειστικά ἐπικοινωνιακοῦ χαρακτῆρα. Καί τό μόνο ἀποτέλεσμα πού στήν πραγματικότητα θά ἔχει, εἶναι νά διασαλεύει τήν ἐμπιστοσύνη τοῦ δημοσίου λειτουργοῦ πρός τήν Κυβέρνησή του, καθώς ἐκείνη ἀλλάζει στάση ἀπέναντί του ἀνάλογα μέ τίς ἐποχές. Ὅταν τόν ἔχει ἀνάγκη, στήν πανδημία, στίς πυρκαϊές, στά νοσοκομεῖα, τόν ἀξιολογεῖ ἀμέσως …ἥρωα. Χωρίς δημοσκόπηση. Ἀλλά ὅταν ἀπομακρύνεται ἀπό τόν κίνδυνο τόν ἀπειλεῖ μέ …στέρηση μισθοῦ.

Πολιτικά ἐπίσης ἡ Νέα Δημοκρατία ἀγνοεῖ κάτι. Ἡ ΝΔ ὡς Κυβέρνηση διοίκησε μέ τό βαθύ κράτος τοῦ ΠΑΣΟΚ στήν δημοσιοϋπαλληλία τήν τελευταία ἑξαετία. Τό κολάκευσε. Τοῦ μοίρασε καί ἐπιδόματα. Τοῦ ἔδωσε τά 2/3 τῶν κρατικῶν θέσεων. Τώρα ὅμως πού ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τά δύσκολα, τό Μέγαρο Μαξίμου ὑποκύπτει στίς ἰδεοληψίες τῶν νεοφιλελεύθερων ἐκσυγχρονιστῶν καί ἀντί γιά καρότο ἀπειλεῖ τό βαθύ κράτος μέ μαστίγιο.

Τό ἀπειλεῖ μέ μειώσεις μισθῶν ὅταν δέν ἔχει διορθώσει τούς μισθούς τῶν ἐκτός πολιτικῆς συναλλαγῆς «λοχαγῶν» καί ὅταν δίνει διπλάσιους μισθούς στούς κρυφούς μετακλητούς τῶν ΔΕΚΟ πού δέν καταμετρᾶ τό κεντρικό Κράτος. Τό ἀπειλεῖ σέ μιά ἐποχή πού βγαίνουν 2 ἑκατομμύρια πολῖτες στούς δρόμους ἐναντίον της. Τό ἀπειλεῖ προκειμένου νά ἱκανοποιήσει τούς ὀπαδούς τῆς «Δράσης» τῶν «Ταύρων» ἀκόμη καί τῶν σημιτικῶν, κάτι πού εἶναι πολιτικά ἄσοφο. Ἱκανοποιεῖ ἐκλογικές μειονότητες γιά νά ἔρθει σέ σύγκρουση μέ μεγάλες πλειονότητες πού τῆς ἔβαλαν πλάτη. Στήν ἴδια προσέγγιση πού εἶναι ξένη πρός τήν πολιτική ἀτμόσφαιρα ἐντάσσεται καί ἡ πολιτική διαχείριση τοῦ ζητήματος τῶν διαγραφῶν τῶν φοιτητῶν πού βιαιοπραγοῦν μέσα στά Πανεπιστήμια. Ἄλλο μέτρο πού ἐξαγγέλθηκε χωρίς στοιχειώδη προετοιμασία. Καί αὐτό ἐντεταγμένο στήν ἴδια ἀγχωμένη ἐπικοινωνιακή πολιτική τῆς πυγμῆς. «Φέρτε μου ἕνα μέτρο νά τό ἀνακοινώσω!».

Μέ τήν διαφορά, ὅτι ἡ Κυβέρνηση ἀπό τήν ἀρχή νομοθέτησε σωστά γιά τό ἄσυλο μέν, χωρίς δεδομένα δέ. Ὁ βασικός νόμος της νομοθετήθηκε ἀπό ἀνθρώπους πού ἔχουν σπουδάσει σέ ξένα πανεπιστήμια καί ἀγνοοῦν τήν ἑλληνική πραγματικότητα, γι’ αὐτό καί ἀπέτυχε. Ἡ προσέγγιση πού κάνει γιά τά ἑλληνικά δημόσια πανεπιστήμια παραπέμπει στήν ἀντίληψη μιᾶς πολιτικῆς πού θεωρεῖ βασικό πρόβλημά τους τά ἐπεισόδια πού γίνονται κατά καιρούς στό ἐσωτερικό τους καθώς καί μερικά ἄλλα ἐκκρεμῆ ἰδεολογικά ζητήματα ἀπό τό παρελθόν χωρίς ἀξία γιά τό μέλλον. Γι’ αὐτό στήν ἀρχή ὄρθωσε ἡ σημαία τῆς διαγραφῆς τῶν αἰωνίων φοιτητῶν ἀπό τά μητρῶα τους. Μόνο πού τό μέτρο αὐτό ἀπέτυχε, καί σήμερα …ὀπισθοχωρεῖ, δέν τούς διαγράφει. Καί τούς δίνει μία τελευταία εὐκαιρία. Ἔπειτα ὄρθωσε τήν ὑπόθεση τοῦ ἀσύλου, ὅπου καί ἐκεῖ ἀπέτυχε μέ τήν πανεπιστημιακή ἀστυνομία, καί τώρα ἐξαγγέλλει ἆρον-ἆρον κατ’ ἀρχάς τήν ὑπόθεση τῶν ἀπ’ εὐθείας διαγραφῶν ἀπό τά μητρῶα τους. Καί ἀμέσως μετά καταλαβαίνει τό λάθος καί μιλᾶ γιά ἀναστολή. Πρόκειται γιά μία πολιτική πού ἑστιάζει σέ συγκεκριμένα φαινόμενα, ἀλλά ὑποτιμᾶ ριζικά προβλήματα τῶν ἀνωτάτων δημοσίων ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων καί τήν συστηματική δουλειά πού γίνεται σέ ἀντίξοες συνθῆκες ἀπό τούς λειτουργούς τους.

Γιά παράδειγμα, ἀξιολόγηση γίνεται σήμερα στά περισσότερα ἑλληνικά δημόσια πανεπιστήμια καί μάλιστα μέ τήν συναίνεση καί τήν συμμετοχή τῶν ἴδιων τῶν φοιτητῶν, οἱ ὁποῖοι ἀξιολογοῦν τούς καθηγητές τους.

Γίνεται στήν Ἰατρική Σχολή τῆς Θεσσαλονίκης, ὅπου ὁ πρόεδρός της Στέφανος Τριαρίδης μοῦ ἔχει περιγράψει τό ἐπιτυχημένο μοντέλο. Γίνεται στό Οἰκονομικό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν. Ὁ κύριος Μητσοτάκης θά μποροῦσε νά μάθει πάρα πολλά ἀπό τόν Χρῆστο Ταραντίλη πού ἀξιολογεῖται μαζί μέ ἄλλους καθηγητές σέ ἐτήσια βάση ἀπό τούς φοιτητές. Ἡ ἔρευνα ἐπίσης προχωρεῖ, ὑπό ἀντίξοες συνθῆκες, παρά τήν ὑποχρηματοδότηση, καί ἑλληνικά δημόσια πανεπιστήμια διακρίνονται σέ διαγωνιστικές διαδικασίες στό ἐξωτερικό.

Ἄν ὅμως ἔρχεσαι μέ μία νεοφιλελεύθερη ἀντίληψη γιά νά ἱκανοποιήσεις ἕνα ἀκροατήριο συγκεκριμένων ἀντιλήψεων καί στερεοτύπων καί ἐπιτίθεσαι στούς δικούς σου πρυτάνεις, ἐξαγγέλλεις διαγραφές φοιτητῶν, ἀποπομπές φοιτητῶν (γιά ὑπαρκτά προφανῶς φαινόμενα), ἀλλά ποτέ μία φορά δέν ἔχεις θελήσει νά ἐπισκεφτεῖς ἕνα δημόσιο πανεπιστήμιο, νά ἐπιβραβεύσεις τό ἔργο καθηγητῶν καί φοιτητῶν, νά δεῖς τί συμβαίνει ὅταν τά φῶτα πέφτουν, τότε ἔχεις μιά πολύ περιορισμένη εἰκόνα τῆς ἐκπαιδεύσεως. Καί γι’ αὐτό κάθε τρεῖς καί λίγο, ὅταν δημοσκοπήσεις ὑποδεικνύουν θέματα ὑστερήσεως τῆς πολιτικῆς σου, πετᾶς φωτοβολίδες.

Στό Ὑπουργεῖο Παιδείας ὑπῆρχε ἕτοιμη ρύθμιση γιά τόν Συνήγορο τοῦ Φοιτητῆ, γιά τήν ἐπίλυση τῶν προβλημάτων του. Ὑπῆρχε ἕτοιμη ρύθμιση γιά τά πειθαρχικά τῶν φοιτητῶν τά ὁποῖα, ὅπως καί τῶν καθηγητῶν, θά ἔπρεπε νά ἐπιλύονται σέ κεντρικό ἐπίπεδο στό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἀπό ἀνεξάρτητη ἐπιτροπή καί ὄχι μέσα στά Πανεπιστήμια. Ὑπῆρχε ἕτοιμη ρύθμιση πού προέβλεπε κατ’ ἀρχάς ἀναστολή καί μετά διαγραφή, ἀλλά ἡ Κυβέρνηση, στό πρόσωπο τοῦ ἴδιου τοῦ Πρωθυπουργοῦ, ἔσπευσε νά ἀνακοινώσει ἀπ’ εὐθείας διαγραφές χωρίς ἀμετάκλητη δικαστική ἀπόφαση καί μετά ὀπισθοχώρησε.

Νά λοιπόν ποιά εἶναι ἡ διαφορά μεταξύ ἑνός κοινωνικά φιλελεύθερου καί ἑνός ἀκροφιλελεύθερου. Φτάνεις στό ἴδιο ἀποτέλεσμα μέ ἄλλη μέθοδο. Στήν πρώτη περίπτωση ἐξηγεῖς, πείθεις, κερδίζεις συναινέσεις καί προχωρᾶς. Στήν δεύτερη ἀνεβαίνεις πάνω σέ ἕνα βάθρο, κάνεις τόν καμπόσο, ἀτενίζεις τόν ὁρίζοντα μέ ὀπτική πάνω ἀπό τήν μύτη σου, δέν συζητᾶς μέ κανέναν, θεωρεῖς ὅτι ἐσύ τά ξέρεις ὅλα καί ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶναι κατώτεροί σου καί προχωρᾶς. Καί μετά σκοντάφτεις. Κακό πρᾶγμα νά ἀγνοεῖς τούς ἀνθρώπους καί νά κάνεις μονομερεῖς ἀνακοινώσεις γιά τίς ζωές τους. Ὅταν ἔχεις δίκιο, πάρε χρόνο καί πεῖσε τους. Μήν τούς ἀπειλεῖς.

Στήν ἴδια ἀκριβῶς λογική, τέλος, ἐντάσσεται καί ἕνα ἀκόμη θέμα πού ἀφορᾶ τήν λειτουργία τοῦ Δημοσίου: τήν Ἐθνική Πινακοθήκη. Ἡ ὁποία ἐκδικητικά ἔκανε ἀγωγή σέ βουλευτή πού ἀνέδειξε μέ λάθος τρόπο τό θέμα βέβηλων εἰκόνων καί τοῦ ζητᾶ 500 χιλιάδες εὐρώ …ἀποζημίωση. Ἐδῶ τό Κράτος ξεκομμένο ἀπό τήν κοινωνική ἀτμόσφαιρα δέν ἀντιλαμβάνεται ὅτι θίγει καί προσβάλλει τό θρησκευτικό συναίσθημα ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων. Καί ἀντί νά ζητήσει συγγνώμη γιά τά χαμηλῆς ποιότητας ἔργα πού ἐξέθεσε, τό τιμωρεῖ.

Σέ πολιτικό ἐπίπεδο, λοιπόν, γιά νά καταλήξω, μακριά ἀπό τήν μεθοδολογία τῆς διακυβερνήσεως πού θά ἔπρεπε νά ἐφαρμόζεται καί ὀνομάζεται μεταρρυθμίσεις μέ κοινωνική συναίνεση, ἡ Κυβέρνηση φαίνεται ὅτι ἀρχίζει καί ἀποκαλύπτει ἕνα πρόσωπο πού δέν γνωρίζαμε, ἀλλά ὑποπτευόμαστε ὅτι ὑπάρχει. Ὅσο ὑποχωρεῖ ἡ ἐπιρροή της τόσο αὐξάνεται ἡ ἐπιθετικότητά της. Ὡστόσο ἡ ἐπίδειξη πυγμῆς καί ἡ ἐκτόξευση ἀπειλῶν πρός διάφορες κοινωνικές ὁμάδες πού εἶναι πλέον ἔμπειρες δέν διαβάζεται …ὡς δύναμη, διαβάζεται ὡς …ἀδυναμία.. Ἀδυναμία ἀσκήσεως τῆς διακυβερνήσεως. Λόγῳ τῆς ἀπονομιμοποιήσεως. Οἱ κοινωνίες κυβερνῶνται μέ τήν δικαιοσύνη καί τήν πειθώ!