– Σκέφτομαι τον πυρηνικό πόλεμο όχι επειδή τον βρίσκω συναρπαστικό, αλλά επειδή θέλω να τον αποτρέψω, γιατί με νοιάζει ο κόσμος που θα καταστρέψω

ΟDaniel Ellsberg, διάσημος για τη διαρροή των εγγράφων του Πενταγώνου, ιστορικά γνωστών ως «Pentagon Papers» και για τον αγώνα του κατά των πυρηνικών όπλων, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι έχει διαγνωστεί με καρκίνο σε τελικό στάδιο.

Από τον Alex Kingsbury/New York Times

Ο Ellsberg, 91 ετών σήμερα, αντέγραψε τη μυστική ιστορία του αμερικανικού στρατού των 7.000 σελίδων του πολέμου του Βιετνάμ και την έδωσε στους New York Times και την Washington Post το 1971. Η κυβέρνηση υπέβαλε τότε μήνυση για να σταματήσει τη δημοσίευση, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο υπερασπίστηκε το δικαίωμα της ελευθερίας του Τύπου σύμφωνα με την Πρώτη Τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος.

Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν ένα κύμα οργής προς την κυβέρνηση επειδή είπε ψέματα για τη διεξαγωγή του πολέμου, που ήταν ήδη αντιδημοφιλής. Το 1971, ο Ellsberg αντιμετώπισε πολλές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης της παραβίασης του νόμου περί κατασκοπείας του 1917, αλλά οι κατηγορίες απορρίφθηκαν το 1973 λόγω διαφόρων κυβερνητικών παραβάσεων και παρατυπιών.

Το 2021, αποκάλυψε ότι η αμερικανική κυβέρνηση είχε καταρτίσει σχέδια για να επιτεθεί στην Κίνα με πυρηνικά όπλα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πάνω από τα στενά της Ταϊβάν το 1958.

Με τις εντάσεις να αυξάνονται σήμερα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, τη δυσπιστία του κοινού για την κυβέρνηση και τις πυρηνικές απειλές να αιωρούνται λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, το έργο της ζωής του φαίνεται τόσο επίκαιρο όσο ποτέ.

Ο Ellsberg συμφώνησε να μιλήσει με τους New York Times στο σπίτι του στην Καλιφόρνια για τα μαθήματα που πήρε. Αυτή η συνέντευξη έχει υποστεί επιμέλεια για λόγους έκτασης και σαφήνειας.

 

Daniel Ellsberg

Ερ. Καθώς κοιτάζετε τον κόσμο σήμερα, τι σας φοβίζει;

Α. Αφήνω έναν κόσμο σε τρομερή κατάσταση και ανήσυχο από κάθε άποψη και τον οποίο προσπάθησα να βοηθήσω να γίνει καλύτερος κατά τη διάρκεια των ετών μου. Ο Πρόεδρος Biden έχει δίκιο όταν λέει ότι αυτή είναι η πιο επικίνδυνη στιγμή, όσον αφορά πυρηνικό πόλεμο, από την κρίση των πυραύλων στην Κούβα. Δεν είναι αυτός ο κόσμος που ήλπιζα να δω το 2023. Επίσης, δεν νομίζω ότι ο κόσμος θα αντιμετωπίσει κατάλληλα την κλιματική κρίση. Γνωρίζουμε, από τη συμφωνία του Παρισιού του 2016 και πριν, ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές τους στο μισό έως το 2030. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί.

Ε. Ο αριθμός των ατόμων με άδεια ασφαλείας για να δουν απόρρητο υλικό έχει αυξηθεί, ίσως εκθετικά, μετά τη διαρροή των Εγγράφων του Πενταγώνου, και αναρωτιέμαι, εκτός από μερικούς ανθρώπους όπως οι Edward Snowden και Chelsea Manning, γιατί δεν έχουν υπάρξει περισσότεροι Dan Ellsbergs; Γιατί δεν υπάρχουν περισσότεροι που, όταν παρουσιάζονται στοιχεία για κάτι που θεωρούν ηθικά απαράδεκτο, να το αποκαλύψουν;

Α. Είναι μια ερώτηση που έχω κάνει συχνά στον εαυτό μου. Πολλοί από τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζονται οι πληροφοριοδότες γνωρίζουν τα ίδια πράγματα αλλά κρατούν το στόμα τους κλειστό. Όπως είπε ο Snowden σε μένα και σε άλλους, «Όλοι με τους οποίους συναναστράφηκα είπαν ότι αυτό που κάναμε ήταν λάθος. Είναι αντισυνταγματικό. Παίρνουμε πληροφορίες για Αμερικανούς που δεν θα έπρεπε να συλλέγουμε». Το ίδιο ίσχυε για πολλούς από τους συναδέλφους μου στην κυβέρνηση που αντιτάχθηκαν στον πόλεμο. Φυσικά, ο κόσμος ανησυχεί για τις συνέπειες.

Πριν από την υπόθεσή μου και τις διώξεις της κυβέρνησης Obama κατά των πληροφοριοδοτών, αυτοί οι άνθρωποι δεν ανησυχούσαν μήπως πάνε στη φυλακή. Εκτός όμως από αυτό, σήμερα φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους, τη σταδιοδρομία τους, ρισκάροντας τις άδειες ασφαλείας από τις οποίες εξαρτώνται οι δουλειές τους.

Οι άνθρωποι που έχουν αυτές τις άδειες έχουν συχνά επενδύσει μια ζωή στο να αποδείξουν ότι μπορούν να τους ανατεθεί η διατήρηση μυστικών του Κράτους. Αυτή η εμπιστοσύνη γίνεται μέρος της ταυτότητάς τους, την οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο να θυσιάσει κανείς, με αποτέλεσμα να χάνει κανείς την αίσθηση της ανώτερης ευθύνης —ως πολίτης, ως άνθρωπος.

Ερ. Έχουμε την τάση να θεωρούμε το σύστημα ταξινόμησης απορρήτου ως σύστημα προστασίας. Αλλά μερικές φορές μιλάτε για αυτό, και νομίζω σωστά, ως σύστημα ελέγχου.

Α. Αυτό είναι. Είναι ένα σύστημα προστασίας από την αποκάλυψη λαθών, ψευδών προβλέψεων, αμηχανιών διαφόρων ειδών και ίσως και εγκλημάτων. Και τότε το σύστημα μυστικότητας στην εφαρμογή του είναι κυρίως για να προστατεύει τους αξιωματούχους, τις διοικήσεις από την αμηχανία και την ευθύνη, από την πιθανότητα οι αντίπαλοί τους να πάρουν αυτά τα πράγματα και να τους τα χτυπήσουν στο κεφάλι. Οι ανταγωνιστές τους για το αξίωμα, για παράδειγμα.

Ε. Πώς πρέπει ο μέσος αναγνώστης να καταλάβει τη διαφορά μεταξύ της σημασίας μιας συνταγής για ριζότο που αποκαλύφθηκε από το ρωσικό χακάρισμα του λογαριασμού email του John Podesta και των σοβαρών μυστικών όπως αυτά που αποκάλυψε ο Snowden; Ο Steven Aftergood στην Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων, ο οποίος μελετά το απόρρητο των εγγράφων, για παράδειγμα, αποκάλεσε κάποτε την αδιάκριτη αποκάλυψη στρατιωτικών αρχείων από το WikiLeaks ως ένα είδος «βανδαλισμού πληροφοριών».

Α. Διαφωνώ με τον Steve. Νομίζω ότι υποτιμά πολύ το μέγεθος της υπερταξινόμησης απόρρητων εγγράφων. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στο σύνολό τους δεν ερεύνησαν ποτέ πραγματικά τι ισχύει με το αμερικανικό σύστημα απορρήτου, το τι εξυπηρετεί και ποιες είναι οι πραγματικές επιπτώσεις του.

Για παράδειγμα, οι πιο κατάλληλοι για τον αποχαρακτηρισμό εγγράφων, στο Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας, μήνα με τον μήνα, χρόνο με το χρόνο, δημοσιοποιούν προς τον Τύπο πρόσφατα αποκαλυπτόμενες απόρρητες πληροφορίες για τις οποίες κάποιοι έχουν εργαστεί μερικές φορές τρία ή τέσσερα χρόνια, 10 χρόνια, 20 χρόνια για να δημοσιοποιήσουν.

Πολύ λίγα από αυτά δικαιολογούνται να κρατηθούν μυστικά από το κοινό για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, αν όχι καθόλου. Ένας εμπειρογνώμονας υπολόγισε στο Κογκρέσο το 1971 ότι το 5% των απόρρητων πληροφοριών πληρούσε τα κριτήρια για το απόρρητο τη στιγμή που διαβαθμίστηκαν και μετά από μερικά χρόνια αυτό μειώθηκε στο μισό του 1%.

Ε. Πώς είναι να ζεις περικυκλωμένος από σκέψεις ενός πυρηνικού πολέμου και του ακαταλόγιστου της κυβέρνησης;

Α. Στο γραφείο μου, ένας βοηθός μου έβαλε κάποτε μικρές ετικέτες σε διάφορα μέρη από τα ράφια και ειδικά στα συρτάρια με τα αρχεία μου. Και η γυναίκα μου κατέβηκε και είδε «γενοκτονία», «βασανιστήρια», «σφαγή», «τρομοκρατία», ξέρετε, «βομβαρδισμό αμάχων» και είπε, πώς μπορώ να παντρευτώ κάποιον που έχει τέτοια αρχεία στο γραφείο του;

Αλλά αυτή ήταν η ζωή μου από τότε που ξεκίνησα να εργάζομαι στην RAND Corporation το 1958. Σκέφτομαι τον πυρηνικό πόλεμο όχι επειδή τον βρίσκω συναρπαστικό, αλλά επειδή θέλω να τον αποτρέψω, γιατί με νοιάζει ο κόσμος που θα καταστρέψω.

Ε. Ο Robert McNamara, ο οποίος ήταν υπουργός Άμυνας κατά τη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων της Κούβας, είπε κάποτε: «Ο συνδυασμός ανθρώπινων λαθών και πυρηνικών όπλων θα καταστρέψει τα έθνη». Γιατί δεν έχουμε δει να χρησιμοποιούνται πυρηνικά όπλα από το 1945;

Α. Έχουμε δει πολλές φορές να χρησιμοποιούνται πυρηνικά όπλα. Και χρησιμοποιούνται αυτή τη στιγμή και από τις δύο πλευρές στην Ουκρανία. Χρησιμοποιούνται ως απειλές, όπως ένας ληστής τράπεζας χρησιμοποιεί το όπλο του, ακόμα κι αν δεν πατήσει τη σκανδάλη. Είμαστε τυχεροί εφόσον συνεχίζουμε στην ίδια πορεία χωρίς να έχει πατηθεί η σκανδάλη. Και έχουμε φτάσει ως εκεί δεκάδες φορές. Αλλά τελικά, όπως γνωρίζει κάθε τζογαδόρος, η τύχη τελειώνει.

Για 70 χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν συχνά το είδος των εσφαλμένων απειλών χρήσης πυρηνικών όπλων που ο Putin κάνει τώρα στην Ουκρανία. Δεν έπρεπε ποτέ να το είχαμε κάνει αυτό, ούτε θα έπρεπε να το κάνει τώρα ο Putin. Ανησυχώ ότι η τερατώδης απειλή του για πυρηνικό πόλεμο για να διατηρήσει τον ρωσικό έλεγχο της Κριμαίας δεν είναι μπλόφα.

Ε. Πώς αισθάνεστε;

Α. Υπέροχα. Εκτιμούσα τη ζωή ακόμη και πριν από την αξονική τομογραφία και μετά από μερικές εβδομάδες έκανα M.R.I. και μετά μια δεύτερη αξονική τομογραφία και μου είπαν ότι έχω τρεις έως έξι μήνες ζωής. Έχει ειπωθεί ότι είναι καλό να ζεις κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία σου, αλλά αυτό δεν είναι πραγματικά πρακτικό. Το να ζω αυτόν τον μήνα σαν να είναι ο τελευταίος μου είναι πολύ καλό για μένα και μπορώ να το προτείνω. Σκέφτηκα ότι ίσως να ήταν προσχηματικό να πω δημόσια, ξέρετε, καλά, έχω καρκίνο στο πάγκρεας.

Αλλά και οι δύο γιοι μου θεώρησαν ότι έπρεπε να μοιραστώ τα νέα με τους φίλους μου, και ότι αυτή ήταν επίσης μια ευκαιρία να τους ενθαρρύνω να συνεχίσουν το έργο για την ειρήνη και τη φροντίδα για τον πλανήτη. Όπως είπα, το έργο μου τα τελευταία 40 χρόνια για να αποτρέψω τις προοπτικές ενός πυρηνικού πολέμου δεν έχει πολλά να δείξει. Αλλά ήθελα να πω ότι δεν μπορούσα να σκεφτώ καλύτερο τρόπο να χρησιμοποιήσω το χρόνο μου και ότι καθώς βρίσκομαι στο τέλος της ζωής μου, νιώθω χαρά και ευγνωμοσύνη.