Γιατί ξεχνᾶμε τό ἑλληνικό λεξιλόγιο, καί ἔχουν ἐπιβληθεῖ κακόηχες ξενικές ἐκφράσεις στήν καθημερινή μας ζωή; – Οἱ εὐθῦνες τῶν μέσων μαζικῆς ἐνημερώσεως – Ἡ ἐξαχρείωσις τῆς γλώσσης μέ πρόσχημα τήν δημοτική

ΚΑΠΟΤΕ οἱ γονεῖς καί οἱ δάσκαλοι ἔλεγαν στά παιδιά νά διαβάζουν ἐφημερίδες γιά νά μαθαίνουν σωστά ἑλληνικά. Σήμερα οἱ νέοι πρέπει νά ἀποτρέπονται ἀπό τό νά βλέπουν τηλεόραση, διότι θά κινδυνεύσουν νά ξεχάσουν καί τά ὀλίγα ἑλληνικά πού μπορεῖ νά ἐδιδάχθησαν στό σχολεῖο. Ἡ ἑλληνική εἶναι ἀπό τίς πλουσιώτερες γλῶσσες τοῦ κόσμου, μέ ἰδιαίτερο τρόπο νά ἀποδίδει κάθε ἔννοια, κατά τρόπο λιτό καί εὔηχο. Ὅμως ἀποφεύγουμε νά ἀξιοποιοῦμε τήν τεράστια γλωσσική κληρονομιά μας καί προτιμᾶμε νά χρησιμοποιοῦμε ξενικές λέξεις, οἱ ὁποῖες εἶναι τόσο κακόηχες πού οἱ προπάτορές μας τίς εἶχαν κατατάξει στήν κατηγορία «νεοβαρβαρικές».

Ἀκούσαμε χθές, σέ ἀπογευματινό δελτίο εἰδήσεων μεγάλου τηλεοπτικοῦ σταθμοῦ, νά ἐπαναλαμβάνεται ἡ ἀγγλική λέξις «challenge», λές καί δέν ὑπάρχει ἡ ἑλληνική «πρόκλησις». Ἀκόμη περισσότερο ἐνίοτε ἡ προαναφερθεῖσα ἀγγλική λέξις ἔχει καί τήν ἔννοια τῆς «δοκιμασίας» καί φυσικά ἀποδίδεται στήν ἑλληνική κατά ἀκριβέστερο τρόπο.

Ἐν προκειμένῳ μάλιστα, ἡ συγκεκριμένη εἴδησις ἀφοροῦσε στόν τραυματισμό 13χρονου σέ σχολεῖο τῆς Πάτρας πού ἔγινε κατά τήν διάρκεια ἑνός «challenge», στό ὁποῖο τόν ὑπέβαλαν οἱ συμμαθητές του. Ἡ ἔννοια τοῦ «challenge», στήν συγκεκριμένη περίπτωση, πρέπει νά ἀποδοθεῖ ὡς «δοκιμασία» παρ’ ὅτι οἱ ἐμπλεκόμενοι δέν ἔδειχναν νά ἔχουν τέτοια γνώση ἑλληνικοῦ λεξιλογίου.

Μία ἄλλη λέξις ἡ ὁποία ἔχει καταλάβει πρωτεύουσα θέση τήν καθημερινή φρασεολογία, εἶναι ἡ λέξις «bullying»! Λές καί ἀγνοεῖται ἡ ἑλληνική λέξις «προπηλακισμός» πού ἀποδίδει τό νόημα. Τό χειρότερο εἶναι, ὅτι ἐάν προσπαθήσει νά ὑποδείξει κανείς στούς νέους (στούς περισσοτέρους ἐξ αὐτῶν τοὐλάχιστον) τήν ὀρθή χρήση τῆς ἑλληνικῆς, θά ἀντιμετωπίσει ἕναν «τοῖχο» ἤ μιάν ἀδιαφορία. Κάποιοι θά ἀκοῦνε χωρίς νά καταλαβαίνουν ἐνῷ κάποιοι ἄλλοι θά ἀντιμετωπίσουν τίς ὑποδείξεις μέ μιάν ἔκφραση ὑπεροπτικῆς δυσαρεσκείας. «Τί θέλεις νά πεῖς τώρα; Τί νόημα ἔχουν αὐτά, ἀφοῦ τίς λέξεις αὐτές καταλαβαίνουμε, μέ τίς λέξεις αὐτές συνεννοούμεθα» ὑποστηρίζει ὁ μέσος σημερινός νέος.

Ὑπάρχουν ὅμως καί τά χειρότερα. Ὅταν στόν ἴδιο αὐτόν νέο ὑποδειχθεῖ ἡ ἐσφαλμένη χρῆσις συγκεκριμένων ἑλληνικῶν ἐκφράσεων, πάλι θά ἀντιδράσει μέ ἕνα «ἔλα καημένε, τί ψάχνεις;». Χρησιμοποιοῦν γιά παράδειγμα (καί τό κάνουν καί οἱ παρουσιαστές τῆς τηλεοράσεως) τήν λέξη «ἐπίπονος» πού σημαίνει «κοπιαστικός» ἐννοῶντας μιά ὀδυνηρή κατάσταση. Ἀγνοοῦν καταφανῶς τήν λέξη «ἐπώδυνος». Ἐάν πᾶμε καί στήν ὀρθογραφία δέ, ἀρνοῦνται νά διορθώσουν ἐξόφθαλμα λάθη ὑποστηρίζοντας ὅτι θά τά «πιάσει» ὁ αὐτόματος διορθωτής τοῦ κειμενογράφου τοῦ ἠλεκτρονικοῦ ὑπολογιστοῦ. Καί εἶναι βεβαίως τεραστία πρόοδος καί μεγάλη ἐξέλιξις ἡ χρῆσις τῶν ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν, ἀλλά ἐπαφιέμεθα σέ αὐτούς καί δέν μαθαίνουμε τά στοιχειώδη τῆς γλώσσης μας, ὁπότε σέ λίγο θά ἔχουμε χάσει τό ἐργαλεῖο ἐπικοινωνίας μεταξύ μας καί θά ἀνακαλύψουμε κατά ὀδυνηρό τρόπο τήν πραγματική σημασία τοῦ βιβλικοῦ μύθου τοῦ Πύργου τῆς Βαβέλ!

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι μέ τήν εἴσοδο τῶν νέων τεχνολογιῶν «εἰσέβαλε» στήν ζωή μας καί ἕνα τεχνικό λεξιλόγιο γιά νά προσδιορισθοῦν ἔννοιες πού δέν ὑπῆρχαν προγενέστερα. Ἄλλο αὐτό ὅμως καί καί ἄλλο ἡ ἄκριτος υἱοθέτησις ξένων ἐκφράσεων καί λέξεων ἐκεῖ ὅπου ὑπάρχουν ἑλληνικές. Αὐτή εἶναι ἀποτέλεσμα ἁπλῆς ἀγραμματοσύνης. Ὅπως ἀγραμματοσύνη δεικνύει ἡ κατά λέξιν μετάφρασις ἀγγλικῶν ἐκφράσεων.

Χρησιμοποιοῦν πολλοί, γιά παράδειγμα, τήν ἔκφραση «ἰσχυρή ἀνάπτυξη», ἡ ὁποία στά ἑλληνικά δέν ὑπάρχει. Ἡ ἀνάπτυξις μπορεῖ νά εἶναι «μεγάλη» ἤ «μικρή». Δέν μπορεῖ νά εἶναι οὔτε «ἰσχυρή» οὔτε «ἀσθενής».

Ἡ ἑλληνική γλῶσσα εὑρίσκεται λοιπόν σέ ἕναν συνεχῆ κατήφορο, ὁ ὁποῖος ἄρχισε μέ τήν ἐπιβολή τῆς δημοτικῆς, χωρίς ὅμως νά φταίει ἡ δημοτική. Ἡ δημοτική μπορεῖ νά εἶναι πτωχότερη τῆς καθαρευούσης, εἶναι ὅμως μιά δομημένη γλῶσσα μέ κανόνες, μέ γραμματική καί συντακτικό. Ὅμως στόχος τῶν ὀψίμων καί πολιτικῶς ὑποκινουμένων δημοτικιστῶν δέν ἦταν ἡ ἁπλούστευσις τῆς γλώσσης ἀλλά ἡ ἀποστέρησις τοῦ ἑλληνισμοῦ ἀπό ἕνα βασικό συστατικό του.

Ἔτσι, ἀντί τῆς ἐπικρατήσεως τῆς δημοτικῆς, ἐφθάσαμε στό σημεῖο τῆς ἐξαχρειώσεως τῆς ὁμιλουμένης ἀπό τούς Ἕλληνες γλώσσης. Πρῶτα «ξεχάσθηκαν» οἱ κανόνες, στήν συνέχεια ἐπῆλθε ἡ απίσχανσις τῆς γλώσσης ἀπό τό πλούσιο λεξιλόγιό της, ὥστε νά «δημιουργηθεῖ χῶρος» γιά τήν εἰσαγωγή ξενικῶν λέξεων καί ἐκφράσεων –καί σέ λίγο μπορεῖ νά μᾶς ποῦνε νά ἀλλάξουμε καί τό ἑλληνικό ἀλφάβητο.

Ἄλλως τε, κάποιες νύξεις, καί πρός αὐτήν τήν κατεύθυνση ἔχουν γίνει κατά καιρούς. Καί γιά ὅλα αὐτά συνυπεύθυνη εἶναι ἡ ἀδιαφορία, ἡ ὁποία ἐμφυτεύεται στούς νέους ἀπό τά σχολεῖα, παρά τίς φιλότιμες προσπάθειες κάποιων διδασκάλων πού μάχονται ἀντιθέτως πρός τό ρεῦμα. Τό ὁποῖον ρεῦμα ὑπηρετοῦν τηλεοπτικοί σταθμοί καί δικτυακοί τόποι πού εἶναι πρωτοπόροι στόν κατήφορο στόν ὁποῖον ὁδηγοῦν τήν ἑλληνική γλῶσσα καί τόν ἑλληνισμό γενικώτερα. Καί ἐρωτᾶμε αὐτούς πού μπορεῖ νά δυσανασχετήσουν θεωρῶντας τήν ἐμμονή στήν ὀρθή διδασκαλία τῆς γλώσσης «ἀναχρονιστική»: Συνιστᾶ ἀναχρονισμό τό ὅτι λαοί ὅπως οἱ Γάλλοι ἐπιμένουν στήν γλῶσσά τους; Ἀρνοῦνται νά μιλήσουν ἄλλες γλῶσσες καί καθιερώνουν καί διεθνεῖς ἡμέρες «γαλλοφωνίας»;