Τα πλέον απαισιόδοξα σενάρια για την πορεία της ελληνικής οικονομίας επιβεβαιώνουν τα στοιχεία για τον πληθωρισμό, ενώ παράλληλα εγείρουν ανησυχία για την διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής και τον αντίκτυπο που θα είχε στο πολιτικό σκηνικό.
Καθώς οι αυξήσεις των τιμών, τόσο σε πρώτες ύλες και ενέργεια, όσο και σε βασικά διατροφικά είδη, ξεπερνούν κάθε προηγούμενο και πλήττουν το επίπεδο ζωής και υποβαθμίζουν τη δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης, η πολιτική σταθερότητα τίθεται επί κινδύνω.
Στο 10,2% εκτινάχθηκε ο πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 2022, για πρώτη φορά από το 1995, με το ενεργειακό κόστος να ανεβαίνει κατά 35% προσθέτοντας στην άνοδο κατά 29% του Μαρτίου και παρά τη ραγδαία αποκλιμάκωση των τιμών του φυσικού αερίου σε όλη την Ευρώπη.
Στην πραγματικότητα η Ελλάδα βρίσκεται εν τω μέσω αλληλοπικαλυπτόμενων κρίσεων: της ενεργειακής, που βιώνει εξαιτίας της βίαιης και απρογραμμάτιστης απολιγνιτοποίησης, της έλλειψης ενεργειακής ρευστότητας, της διαταραχής στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω του post-covid effect και του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο πληθωρισμός
Auditor’s note: Οι επιπτώσεις που δεν πιάνει το μάτι
Απέναντι σε αυτό το πλέγμα κρίσεων η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί να αντιτάξει μια εργαλειοθήκη ad hoc μέτρων ανακούφισης με διττή στόχευση, τη μείωση της επιβάρυνσης στους καταναλωτές και την αποφυγή νέας γενιάς κόκκινων δανείων και ανοιγμάτων από τις επιχειρήσεις προς τις τράπεζες. Ωστόσο, με τον πληθωρισμό να επιμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και χωρίς μόνιμο μηχανισμό ανάσχεσης και ανακατανομής του πρόσθετου κόστους αλλά και ελλείψει διαδικασίας ex post διαχείρισης της κρίσης, οι αυξήσεις των τιμών εκτιμάται ότι θα μονιμοποιηθούν, περιορίζοντας δραστικά την κατανάλωση στο εσωτερικό, για περίοδο που θα ξεπεράσει τη διάρκεια του φαινομένου υψηλού πληθωρισμού.
Η έλλειψη τραπεζών καταναλωτικής πίστης, η υποχώρηση του αξιόχρεου των καταναλωτών για μεγάλες ομάδες του κοινωνικού συνόλου και η απουσία κυβερνητικής πολιτικής κατώτερου εγγυημένου σταθερού εισοδήματος, σε συνδυασμό με την πολιτική διεύρυνσης της φορολογικής βάσης, διαμορφώνουν συνθήκες μετάστασης των κρίσεων στον κοινωνικό ιστό. Μάλιστα, την αναγκαιότητα διευρυμένης πολιτικής εγγυημένου εισοδήματος έχει επισημάνει και ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας, διαφοροποιούμενος από την πολιτική κυβερνητικά καθοδηγούμενων αυξήσεων στον κατώτερο μισθό.
Ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ελλάδα
Κίνδυνος ανόδου του ακροδεξιού λαϊκισμού
Η δυναμική αυτή, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινωνικές αντιδράσεις. Με δεδομένη μάλιστα τη βιαιότητα της αστυνομίας και την υποχώρηση της ελευθερίας του Τύπου, ο κίνδυνος κοινωνικών αναταραχών αυξάνεται εκθετικά. Η κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα έχει διαρραγεί κατ επανάληψη τα μνημονιακά χρόνια και είχε αρχίσει να επουλώνεται μόνο την τελευταία 5ετία. Στο μεταξύ, η άνοδος του λαϊκισμού είχε οδηγήσει το ακροδεξιό κόμμα της Χρυσής Αυγής στη Βουλή. Η τάση αυτή εμφανίζει ενδείξεις επανεμφάνισης τώρα, καθώς διαπιστώνεται συγκέντρωση δυνάμεων στις παρυφές της δεξιάς, οι οποίες αντλούν δυναμική από τον αποσυντεθειμένο χώρο της ακροδεξιάς.
Τα στοιχεία
Ο εθνικός δείκτης τιμών καταναλωτή σημείωσε άλμα 10,2% σε ετήσια βάση τον Απρίλιο, το υψηλότερο από τον Φεβρουάριο του 1995, λόγω της ηλεκτρικής ενέργειας και των καυσίμων, καθώς και των αγαθών, συμπεριλαμβανομένων των λαχανικών και των μεταφορών, όπως ανακοίνωσε την Τρίτη η Ελληνική Στατιστική Αρχή.
Ο εναρμονισμένος πληθωρισμός έφτασε στο 9,1%.
Η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί εσχάτως να λάβει μέτρα ανακούφισης, τα οποία όμως δεν έχουν κοινωνικό χαρακτήρα αλλά στοχεύουν στην πρόληψη νέου κύματος κόκκινων δανείων από επιχειρήσεις ενέργειας, τις οποίες επιδοτεί καταβάλλοντας μέρος του λογαριασμού ιδιωτών καταναλωτών, χωρίς όμως να αποτρέπει τις διακοπές ρεύματος, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα υπονόμευε τη διαμόρφωση κουλτούρας πληρωμών.
Οι λογαριασμοί ρεύματος έχουν επιδοτηθεί από τον Σεπτέμβριο και με 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ πρόσθετης στήριξης.
Η κυβέρνηση σχεδιάζει επίσης να θέσει εκτός των λογαριασμών τις αυξήσεις στο φυσικό αέριο, τουλάχιστον προσωρινά, αντισταθμίζοντας έως και τα δύο πέμπτα της προόδου της τιμής ανά κιλοβατώρα για καταναλωτές, επιχειρήσεις και αγρότες.
Ωστόσο, η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα εμφανίζει σημαντικές στρεβλώσεις, καθώς την ώρα που το κόστος στο φυσικό αέριο στην ΕΕ υποχωρεί -ακόμα και για τις χώρες με πολύ μεγαλύτερη εξάρτηση από τη Ρωσία- στην Ελλάδα οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται.
Επίσης, υπάρχει ζήτημα με τη λεγόμενη ρήτρα αναπροσαρμογής, η οποία περνάει το κόστος από τις επιχειρήσεις στους καταναλωτές. Τη νομιμότητα της συγκεκριμένης ρήτρας, η οποία έχει νομοθετηθεί, αμφισβητούν με ομαδική αγωγή πολίτες.
Οι αυξήσεις
Οι πιέσεις τιμών αυξήθηκαν σημαντικά στις
- κατοικίες και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (35,2% έναντι 29,9% τον Μάρτιο) και
- τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά (10,9% έναντι 8,1%),
- ενώ παρέμειναν σταθερές σε υψηλό επίπεδο για τις μεταφορές (15,4%).
Ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε επίσης, αλλά σε μικρότερο βαθμό,
- στα διαρκή αγαθά, τις οικιακές συσκευές και τις υπηρεσίες (4.2% έναντι 3,7%).
- ξενοδοχεία, καφέ και εστιατόρια (3,8% έναντι 2,8%).
- και διάφορα αγαθά και υπηρεσίες (0,9% έναντι 0,1%).
Σε μηνιαία βάση, οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν 2,1%, σημειώνοντας επιβράδυνση από άνοδο 2,7% τον Μάρτιο.