Το θέμα είναι δυνητικά τοξικό για την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεδομένης της εμπλοκής της σε παρόμοιο σκάνδαλο ενώ ήταν υπουργός Άμυνας της Γερμανίας

Είναι ένα σκάνδαλο που δεν θα εξαφανιστεί -και παράγει περισσότερη ίντριγκα παρά απαντήσεις: Η εισαγγελία της ΕΕ ανακοίνωσε ότι διερευνά την αγορά εμβολίων κατά του κορωνοϊού από την ΕΕ κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της πανδημίας. Ωστόσο, η αναγγελία δεν παρείχε σχεδόν καμία λεπτομέρεια, τίποτα σχετικά με το ποιον ερευνά, ποια πιθανά εγκλήματα αναζητά ή γιατί έκανε αυτό το βήμα τώρα.

Από τους Suzanne Lynch και Carlo Martuscelli/POLITICO

Για μήνες, συσσωρεύονται πιέσεις στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen από τότε που παραδέχτηκε ότι αντάλλαξε μηνύματα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Albert Bourla, ενώ η ΕΕ διαπραγματευόταν το συμβόλαιό της για το εμβόλιο με την εταιρεία. Δύο υπηρεσίες εποπτείας της ΕΕ έχουν ήδη επικριθεί για το θέμα, καθώς υφίσταται η άρνηση της Επιτροπής να παράσχει τα συγκεκριμένα κείμενα μηνυμάτων. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία εξετάζει αυτό το θέμα; Προς το παρόν, δεν υπάρχει τρόπος να το μάθει κανείς.

Στο μεταξύ, το POLITICO αναλύει τι μπορεί να σημαίνει όλο αυτό για τη Ursula von der Leyen και την ΕΕ και εξετάζει τι (ή ποιος) άλλος μπορεί να βρίσκεται στο στόχαστρο του εισαγγελέα της ΕΕ. Πώς όμως ξεκίνησε όλο αυτό;

Τον Απρίλιο του 2021, η Ursula von der Leyen ανέφερε στους New York Times ότι είχε ανταλλάξει κείμενα μηνυμάτων με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Pfizer για ένα μήνα ενόψει της υπογραφής της σύμβασής της ΕΕ με τον αμερικανικό φαρμακευτικό κολοσσό. Στη συμφωνία, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να αγοράσει 900 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων Pfizer-BioNTech για λογαριασμό μελών της ΕΕ, με δυνατότητα αγοράς άλλων 900 εκατομμυρίων.

Η επισήμανση για την ανταλλαγή των μηνυμάτων προκάλεσαν σχόλια για το εάν η von der Leyen εργάστηκε ως ελεύθερος επαγγελματίας κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το συμβόλαιο, παρακάμπτωντας τις κανονικές οδούς. Οι δημοσιογράφοι ζήτησαν αμέσως πρόσβαση στα κείμενα μηνυμάτων, αλλά τους είπαν ότι δεν υπήρχε αρχείο καταγραφής. Ωστόσο, ο Διαμεσολαβητής της ΕΕ αργότερα αποκάλυψε ότι η Επιτροπή δεν ζήτησε ποτέ ρητά από την ομάδα της von der Leyen να αναζητήσει τα κείμενα, καθώς δεν τα θεώρησε «έγγραφα» που άξιζαν να διατηρηθούν σε αρχεία. Σε μια έκθεση σχετικά με τα ευρήματά, ο Διαμεσολαβητής χαρακτήρισε την προσέγγιση ως «κακοδιοίκηση». Η Επιτροπή απάντησε ότι δεν μπορεί να παράσχει τα κείμενα επειδή «δεν τηρούνται βραχύβια, εφήμερα έγγραφα».

Ένας άλλος επόπτης της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, πραγματοποίησε αργότερα τη δική του έρευνα. Η υπηρεσία διαπίστωσε ότι η Ursula von der Leyen είχε παρέμβει στις πρώιμες συνομιλίες με την Pfizer και ότι είχε βάλει στο περιθώριο τις συνήθεις διαπραγματευτικές ομάδες προκειμένου να συνάψει προσωπικά μια προκαταρκτική συμφωνία. «Ζητήσαμε από την Επιτροπή να μας παράσχει πληροφορίες σχετικά με τις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις για αυτή τη συμφωνία», έγραφε το Ελεγκτικό Συνέδριο σε έκθεσή του. «Ωστόσο, δεν υπήρχε καμία».

Ένας αξιωματούχος της Pfizer είπε την περασμένη εβδομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι η εταιρεία δεν διαπραγματεύτηκε τη σύμβαση εμβολίου της μέσω μηνυμάτων. Όμως, ενώ η νομιμοποίηση της ίδιας της σύμβασης μπορεί να είχε αποφασιστεί από ομάδες δικηγόρων, δεν είναι σαφές ποιες πολιτικά ευαίσθητες αποφάσεις ελήφθησαν σε αυτές τις κρίσιμες προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις, για τις οποίες δεν υπάρχει δημόσιο αρχείο.

Τι μπορούμε λοιπόν να πούμε για το εάν ο εισαγγελέας της ΕΕ εξετάζει αυτό το θέμα; Όχι πολλά, δυστυχώς. Το χρονοδιάγραμμα είναι ενδιαφέρον, αλλά ο εισαγγελέας της ΕΕ θα μπορούσε κάλλιστα να διερευνήσει οποιαδήποτε από τις πολυάριθμες συμβάσεις εμβολίων που υπέγραψε η ΕΕ, καθώς και άλλους αξιωματούχους εντός ή εκτός της Επιτροπής.

Ένας παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη: Η αρμοδιότητα της εισαγγελίας της ΕΕ είναι να διερευνήσει την κατάχρηση κονδυλίων της ΕΕ. Και τα περισσότερα από τα εμβόλια πληρώθηκαν τελικά από τα μέλη της ΕΕ -όχι από την ίδια την ΕΕ. Ωστόσο, 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε χρήματα της ΕΕ χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματοδότηση μέρους του αρχικού κόστους παραγωγής εμβολίων.

Πόσο κακό θα μπορούσε να είναι όλο αυτό όμως για τη Ursula von der Leyen; Δεδομένου ότι ο εισαγγελέας της ΕΕ διερευνά συγκεκριμένα ποινικά θέματα, δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί πόσο κακό θα ήταν αυτό για τη Ursula von der Leyen εάν τελικά παραπεμφθεί στην έρευνα. Αλλά και πάλι, δεν υπάρχει καμία απόδειξη μέχρι στιγμής.

Τη Δευτέρα, ένας εκπρόσωπος της Κομισιόν είπε ότι «δεν είχε λάβει ακόμη πληροφορίες για αυτό το θέμα». Ωστόσο, το θέμα είναι δυνητικά τοξικό για τη von der Leyen, δεδομένης της εμπλοκής της σε παρόμοιο σκάνδαλο ενώ ήταν υπουργός Άμυνας της Γερμανίας. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια μιας έρευνας για την ανάθεση προσοδοφόρων αμυντικών συμβάσεων από τη Γερμανία κατά τη διάρκεια της θητείας της ως υπουργός, προέκυψε ότι τα δεδομένα είχαν σβηστεί από τα τηλέφωνα της von der Leyen, αποκλείοντας τη χρήση τους στην έρευνα.

Αν και οι ερευνητές την απάλλαξαν για το θέμα, είπαν σε γερμανική κοινοβουλευτική έρευνα ότι «είχαν αντληθεί διδάγματα». Η Von der Leyen δεν είναι επίσης ξένη στον κόσμο των φαρμακευτικών προϊόντων. Ο σύζυγός της, Heiko, είναι διευθυντής στην αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Orgenesis και είναι γιατρός.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι πρόσφατα ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας Edi Rama δημιούργησε αίσθηση όταν παραδέχτηκε ότι ο υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Luigi Di Maio παραβίασε τους κανόνες του συμβολαίου εμβολίων προκειμένου να δώσει στην Αλβανία δόσεις για ανθρωπιστικούς λόγους στις αρχές της πανδημίας. Αλλά αυτό θα ήταν φαινομενικά εκτός των αρμοδιοτήτων της εισαγγελίας της ΕΕ, καθώς τα εμβόλια αγοράστηκαν με ιταλικά κεφάλαια και αυτή η δωρεά δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στον πήχη του «εξαιρετικά υψηλού δημόσιου συμφέροντος» που αναφέρει η EPPO.