Οι Ρώσοι είναι «εσχατολογικά επιλεγμένοι». Πρέπει να σταθούν ενάντια στην ψεύτικη πίστη, την ψευδοθρησκεία του δυτικού φιλελευθερισμού και την εξάπλωση του κακού του: τον νεωτερισμό, τον επιστημονισμό, τη μετανεωτερικότητα και τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

Αυτή είναι η διατριβή του Αλεξάντερ Ντούγκιν, του εξέχοντος Ρώσου φιλοσόφου και μέντορα του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, σύμφωνα με το Ινστιτούτο MISES. Ως γεωγραφική «περιοχή άξονα», η Ρωσία πρέπει να ανακτήσει τη θέση της στην καρδιά της ευρασιατικής ηπείρου.

Πολιτική Φιλοσοφία

Η πολιτική θεωρία του παραδοσιακισμού του Αλεξάντερ Ντούγκιν θέλει να απελευθερώσει τον σοσιαλισμό από τα υλιστικά, αθεϊστικά και μοντερνιστικά χαρακτηριστικά του. Ονομάζει την προσέγγισή του «τέταρτη πολιτική θεωρία» (2012) επειδή στρέφεται ενάντια στις άλλες ιδεολογίες του κομμουνισμού, του φιλελευθερισμού και του φασισμού. Ο Ντούγκιν, ο οποίος διδάσκει κοινωνιολογία και γεωπολιτική στο Πανεπιστήμιο Λέρμοντοφ της Μόσχας, αναζητά μια νέα πολιτική ιδέα για τη Ρωσία. Το βρίσκει στην παραδοσιακή ταυτότητα της περιοχής, την οποία ο Ντούγκιν συνδέει με τη «θρησκεία, την ιεραρχία και την οικογένεια». Ως εκ τούτου, η θεωρία του είναι μια «σταυροφορία» ενάντια στη μετανεωτερικότητα, τη μεταβιομηχανική κοινωνία, τη φιλελεύθερη σκέψη και την παγκοσμιοποίηση.

Στην πατρίδα του, ο Αλεξάντερ Ντούγκιν είναι γνωστός γεωστρατηγικός αναλυτής και μέντορας του σημερινού Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Για τον Ντούγκιν, η Αμερική αποτελεί απειλή για τη ρωσική κουλτούρα και την ταυτότητα της Ρωσίας. Καθιστά ξεκάθαρα τη θέση του όταν δηλώνει:

«Πιστεύω ακράδαντα ότι η Νεωτερικότητα είναι απολύτως λάθος και η Ιερά Παράδοση είναι απολύτως σωστή. Οι ΗΠΑ είναι η εκδήλωση όλων όσων μισώ—Νεωτερισμός, εκδυτικισμός, μονοπολικότητα, ρατσισμός, ιμπεριαλισμός, τεχνοκρατία, ατομικισμός, καπιταλισμός».

Στα μάτια του, η Αμερική είναι «η κοινωνία του Αντίχριστου». Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι η δυσοίωνη και ανησυχητική χώρα στην άλλη άκρη του ωκεανού, «χωρίς ιστορία, χωρίς παράδοση, χωρίς ρίζες… αποτέλεσμα ενός καθαρού πειράματος από τους Ευρωπαίους ουτοπιστές ορθολογιστές». Λυπάται που η Αμερική επιβάλλει την πλανητική κυριαρχία της και βιώνει τον θρίαμβο του τρόπου ζωής της να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Επικρίνει ότι «στον εαυτό της και μόνο στον εαυτό της» βλέπει η Αμερική τους κανόνες της προόδου και του πολιτισμού.

Σύμφωνα με τον Ντούγκιν, οι ΗΠΑ αρνούνται σε όλους τους άλλους «το δικαίωμα στον δικό τους δρόμο, τη δική τους κουλτούρα και το δικό τους σύστημα αξιών». Το συμπέρασμά του λοιπόν είναι ότι η ταφή της Αμερικής «είναι το θρησκευτικό μας καθήκον». Η σωτηρία όχι μόνο της Ρωσίας αλλά σχεδόν όλης της ευρασιατικής ηπείρου είναι η επιστροφή στην «Ιερή Παράδοση». Στα μάτια του Ντούγκιν, η Ρωσία πρέπει να επιστρέψει στην πραγματική της ταυτότητα. Η επιστροφή στο μεγαλείο της Ρωσίας είναι ηθική υποχρέωση. Η Αμερική στέκεται εμπόδιο στην εκπλήρωση της μεσσιανικής έκκλησης της Ρωσίας.

Γεωπολιτική

Κατά την άποψη του Ντούγκιν, το πολιτισμικό ρήγμα έχει ένα γεωπολιτικό αντίθετο. Το μεγάλο του όραμα είναι να δημιουργήσει έναν άξονα Παρίσι-Βερολίνο-Μόσχα που θα γέμιζε τη γεωπολιτική μαύρη τρύπα που είχε μείνει στην Ευρασία μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Μερικές από τις βασικές έννοιες του Dugin για τη γεωπολιτική μπορούν να αναχθούν στον Άγγλο γεωπολιτικό γεωγράφο Χάλφορντ Τζ. Μάκιντερ και στον Γερμανό γεωπολιτικό θεωρητικό Καρλ Χανς Χάουσχόφερ (1869–1946). Ο Μάκιντερ (1861–1947) παρουσίασε τη διατριβή του ότι η καρδιά της Ευρασίας είναι ο «γεωγραφικός άξονας της ιστορίας» σε μια συνάντηση της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας ήδη το 1904.

Η πρόγνωση του Μάκιντερ έλεγε ότι ενώ η τεράστια περιοχή της Ευρασίας ήταν απρόσιτη για τα πλοία, αυτό το μειονέκτημα θα τελειώσει επειδή η Ρωσία πρόκειται να κατασκευάσει ένα ολοκληρωμένο σιδηροδρομικό σύστημα. Η απρόσιτη πρόσβαση στα πλοία δεν αποτελεί πλέον μειονέκτημα. Με το σιδηροδρομικό σύστημα, η Ρωσική Αυτοκρατορία είναι καθ’ οδόν να ασκήσει πίεση στη «Φινλανδία, στη Σκανδιναβία, στην Πολωνία, στην Τουρκία, στην Περσία, στην Ινδία και στην Κίνα». Στον κόσμο γενικότερα, μια εκσυγχρονισμένη Ρωσία θα καταλάμβανε την κεντρική στρατηγική θέση που κατέχει η Γερμανία στην Ευρώπη».

Την εποχή της παρουσίασης του Mackinder στις αρχές του εικοστού αιώνα, το Λονδίνο ανησυχούσε ήδη για την άνοδο της Γερμανίας ως βιομηχανική δύναμη και εάν ακολουθούσε η Ρωσία, θα εμφανιζόταν ένας νέος και δυνητικά ακόμη μεγαλύτερος αντίπαλος. Η αποτροπή οποιασδήποτε συμμαχίας μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας απέκτησε στρατηγική προτεραιότητα στους κύκλους εξωτερικής πολιτικής του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ιδέα της διατήρησης της ισορροπίας δυνάμεων στην Ευρώπη και της διαφήμισης της κατάκτησης της Ρωσίας από τη Γερμανία ή το αντίστροφο έγινε στρατηγική επιταγή και παρακίνησε τη Βρετανία να εισέλθει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914.

Στη δεκαετία του 1920, το γεωστρατηγικό όραμα του Καρλ Χάουσχόφερ για έναν άξονα από το Παρίσι, το Βερολίνο και τη Μόσχα μέχρι το Τόκιο διαμορφώθηκε στη Γερμανία και προσέλκυσε επίσης Σοβιετικούς στρατηγούς. Η γεωπολιτική θεωρία του Ντούγκιν αντιπροσωπεύει τη συνέχεια αυτής της γραμμής σκέψης και ακολουθεί τον Χάουσχόφερ καθώς και το ρητό του Μάκιντερ: «Who controls the East Europe commands the Heartland: Who rule the heartland commands the World-Island: Who rule the World-Island commands the World» (Όποιος ελέγχει την Ανατολική Ευρώπη διοικεί το Κέντρο: Όποιος κυβερνά το Κέντρο διοικεί τον Κόσμο-Νησί: Όποιος κυβερνά τον Κόσμο-Νησί διοικεί τον Κόσμο).

Για τον Ντούγκιν, η σύγκρουση μεταξύ του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και του Συμφώνου της Βαρσοβίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου βρίσκεται στο ίδιο πλαίσιο με τον πόλεμο μεταξύ Καρχηδόνας και Ρώμης. Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την άνοδο των Ηνωμένων Πολιτειών ως μοναδικής υπερδύναμης, αυτή η ιστορική σύγκρουση έχει φτάσει σε ένα νέο στάδιο. Τώρα, η Ρωσία στέκεται μόνη ενάντια σε ένα διευρυμένο ΝΑΤΟ. Με αυτό, η σύγκρουση μεταξύ της περιοχής του Ατλαντικού και της καρδιάς της Ευρασίας κινείται προς μια αναμέτρηση.

Μια δεκαετία προτού η γεωπολιτική κοσμοθεωρία του Ντούγκιν αποκτήσει εξέχουσα θέση, ο Αμερικανός γεωπολιτικός στρατηγός Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι
είχε επίσης προσδιορίσει την καρδιά της Ανατολικής Ευρώπης ως κεντρική περιοχή. Στο The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives (2016), ο Μπρζεζίνσκι εξηγεί ότι για να διατηρήσει τον πρωταρχικό ρόλο της Αμερικής στον κόσμο, πρέπει να συμπεριλάβει και τη Γερμανία και την Ιαπωνία ως προπύργια της στη δυτική και ανατολική πλευρά της ευρασιατικής ηπείρου για να διατηρήσει τη Ρωσία υπό έλεγχο.

Όσον αφορά τη σημασία της γεωστρατηγικής θέσης της Ρωσίας και των γειτόνων της, δεν θα υπήρχε μεγάλη διαφορά μεταξύ του Αλεξάντερ Ντούγκιν και του Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι. Και για τους δύο, η Ευρασία είναι η σκακιέρα στην οποία συνεχίζεται να παίζεται ο αγώνας για παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Η θεμελιώδης διαφορά, ωστόσο, μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας είναι ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης άφησε τις Ηνωμένες Πολιτείες στη μοναδική θέση που έγιναν η πρώτη υπερδύναμη με παγκόσμια εμβέλεια.

Για να εδραιωθεί αυτή η ηγεμονία, εξηγεί ο Μπρεζίνσκι, η Ευρασία είναι ο «γεωπολιτικός άξονας» και η Ουκρανία είναι ένα γεωπολιτικό κεντρικό κράτος. Από αυτό προκύπτει ότι «χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία παύει να είναι ευρασιατική αυτοκρατορία…. Ωστόσο, εάν η Μόσχα ανακτήσει τον έλεγχο της Ουκρανίας… Η Ρωσία αυτόματα ανακτά ξανά τα μέσα για να γίνει ένα ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος, που εκτείνεται σε Ευρώπη και Ασία».

Κριτική

Είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι ο Ντούγκιν ισχυρίζεται την «παράδοση» και την «ταυτότητα», ενώ στην πραγματικότητα, η ρωσική ιστορία του δέκατου ένατου και του εικοστού αιώνα ήταν μια καταστροφή. Κρατούσε τις φανταστικές παραδόσεις που έθεσαν τις βάσεις για να συμβούν οι συμφορές. Ήταν η αντίσταση των Τσάρων ενάντια στον φιλελευθερισμό και τον καπιταλισμό που συνεχίστηκε υπό τα Σοβιετικά μέχρι την παρούσα ηγεσία που εμπόδισαν την πρόοδο της Ρωσίας.

Στον εικοστό αιώνα, η Ρωσία γνώρισε τη μια καταστροφή μετά την άλλη. Ο ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος του 1905 έληξε με ταπεινωτική ήττα και προκάλεσε βίαιες εξεγέρσεις στη χώρα. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος κόστισε εκατομμύρια θύματα και κατέστρεψε την οικονομία της Ρωσίας. Η κατάληψη των Μπολσεβίκων οδήγησε στον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο του 1918-21 που ακολουθήθηκε από τον Ρωσο-Πολωνικό Πόλεμο του 1919-20. Η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε την ύπαρξή της παράλληλα με την ίδρυση των Γκουλάγκ, του τεράστιου δικτύου των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Η αναγκαστική εκβιομηχάνιση και η κολεκτιβοποίηση της γεωργικής γης δημιούργησαν το Χολοντόμορ, τους λιμούς με εκατομμύρια θανάτους στην Ουκρανία και το Καζακστάν. Το καθεστώς τρόμου του Στάλιν φυλάκισε εκατομμύρια σε στρατόπεδα εργασίας.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος του 1941–45 έφερε τρομακτικές απώλειες σε στρατιωτικούς και πολίτες και αμέσως ακολούθησε ο Ψυχρός Πόλεμος με τον αγώνα των εξοπλισμών και τις δαπανηρές εμπλοκές σε πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου. Ο τραγικός πόλεμος στο Αφγανιστάν για πάνω από δέκα χρόνια, μέχρι το 1989, έδωσε το τελειωτικό χτύπημα και οδήγησε στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο αποτυχημένος πειρασμός για την εγκαθίδρυση μιας οικονομίας της αγοράς δεν έφερε ευημερία αλλά καθιέρωσε τον ολιγαρχικό κρατικό καπιταλισμό.

Ομοίως προβληματική είναι η ανάλυση του Ντούγκιν για τον πόλεμο και τον πολιτισμό ως την κύρια σύγκρουση μεταξύ της περιοχής του Ατλαντικού και της ευρασιατικής καρδιάς. Και για τις δύο πτυχές, τον πόλεμο και τον πολιτισμό, η αντίληψή του για τους «ατλαντιστές» εναντίον των «Ευρασιατών» είναι θεμελιωδώς εσφαλμένη. Οι πόλεμοι μεταξύ των ναυτικών Ευρωπαίων έχουν σημαδέψει την ιστορία από την εποχή της Ελλάδας και της Ρώμης και έφτασαν σε νέα ύψη μετά την ανακάλυψη της Αμερικής. Ομοίως, οι «χερσαίες δυνάμεις» Γαλλία και Γερμανία εισέβαλαν στη Ρωσία και αμφότερες ηττήθηκαν από τη Ρωσία με τη βοήθεια των «ατλαντικών».

Όσον αφορά τη θέση μιας θεμελιώδους πολιτισμικής ρήξης μεταξύ της Δυτικής Ευρώπης και των ρωσικών εδαφών, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία από πολλές απόψεις είναι πιο κοντά στον Καθολικισμό από ότι η Καθολική Εκκλησία στον Προτεσταντισμό στη Δύση. Η ρωσική λογοτεχνία και μουσική του δέκατου όγδοου αιώνα επηρεάστηκαν βαθιά από το δυτικό τμήμα της Ευρώπης και οι ρωσικές συνεισφορές τροφοδοτήθηκαν εξίσου έντονα στη Δυτική Ευρώπη. Δεν ήταν ένα πολιτισμικό ρήγμα που έκανε τη Ρωσία να υιοθετήσει τον μαρξισμό αντί για τον ελεύθερο καπιταλισμό και τις αξίες του κλασικού φιλελευθερισμού. Η Ρωσία εισήγαγε τις ψεύτικες ιδεολογίες από τη Δύση.

Όσον αφορά τον τρέχοντα πόλεμο στην Ουκρανία, όχι μόνο η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας έχει γίνει όμηρος της γεωπολιτικής αλλά και η Αμερική. Χάνοντας την Ουκρανία, η Ρωσία φοβάται ότι θα στερηθεί την ταυτότητά της μαζί με την πιθανότητα να γίνει ξανά παγκόσμιος παίκτης. Για τις ΗΠΑ, η Ουκρανία θεωρείται το βασικό κράτος για να διατηρήσει και να επεκτείνει την παγκόσμια ηγεμονική της θέση. Και στις δύο χώρες, οι υπεύθυνοι χάραξης εξωτερικής πολιτικής κοιτάζουν τον γεωγραφικό χάρτη και βλέπουν μια σκακιέρα. Και οι δύο φαίνεται να πιστεύουν ότι η αρχή της Ουκρανίας αποφασίζει χωρίς το δικό τους μέλλον.

Δεν θα ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία που μια «διόρθωση ιδέας» όπως ο γεωγραφικός προσδιορισμός των παγκόσμιων υποθέσεων θέτει σε κίνδυνο την ευημερία και την ειρήνη σε όλες τις ηπείρους.

Συμπέρασμα

Όταν ακολουθούσε την ιδεολογική πορεία του Αλεξάντερ Ντούγκιν, η Ρωσία θα διέπραττε άλλο ένα τραγικό λάθος. Αντί να ακολουθεί τις ψευδαισθήσεις μιας φανταστικής παράδοσης, η ρωσική ηγεσία θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι δεν θα υπάρχει ούτε ελευθερία ούτε ευημερία.

Ιστορικά, το σπίτι της Ρωσίας δεν βρίσκεται εκτός Ευρώπης. Η Πετρούπολη και η Μόσχα είναι ευρωπαϊκές πόλεις. Εάν, ωστόσο, οι δυτικές δυνάμεις αποτύχουν να ενσωματώσουν τη Ρωσία σε ένα κοινό σύστημα ασφαλείας, η Ρωσία θα στραφεί π%C